Cookies

Op Palliaweb wordt gebruik gemaakt van cookies. De site functioneert het beste als je de cookies accepteert. Meer informatie over onze cookies vind je hier. 

Toestaan Weigeren
Download hele richtlijn

Voorlichting

  • Vastgesteld: 11-04-2022
  • Regiehouder: NVMDL

Uitgangsvraag

Welke voorlichting moet worden gegeven over preventie en behandeling van obstipatie bij patiënten in de palliatieve fase met obstipatie?

Methode: consensus-based

Aanbevelingen

Voor deze uitgangsvraag is geen systematisch literatuuronderzoek verricht.  

Er is geen onderzoek verricht naar voorlichting bij patiënten met obstipatie in de palliatieve fase. De aanbevelingen zijn daarom gebaseerd op algemene literatuur [Drenthen 2004] en expertise van de werkgroep.
Bij de voorlichting over obstipatie aan patiënten in de palliatieve fase wordt aan de volgende aspecten aandacht besteed. 

Algemeen

  • Leg uit wat de term obstipatie betekent. Leg uit dat dit vaak optreedt in de palliatieve fase en welke factoren daarbij een rol (kunnen) spelen.
  • Leg uit dat obstipatie impact heeft op de kwaliteit van leven (ziektelast). Het is belangrijk dit tijdig te signaleren, dan wel te voorkomen.
  • Geef voorlichting over de klachten als gevolg van obstipatie zodat dit herkend kan worden.
  • Leg uit wat paradoxale diarree is, dat hierbij in feite sprake is van obstipatie en dit dus als zodanig behandeld moet worden.
  • Ga na in hoeverre het defecatiepatroon van de patiënt veranderd is, wat de ideeën van de patiënt en de mantelzorg over een ‘normaal' defecatiepatroon zijn en corrigeer dit zo nodig (hulpmiddel afbeeldingen Bristol Stoelgang Schaal).
  • Besteed aandacht aan de misvatting dat bij weinig of niet eten er ook geen ontlasting komt.
  • Bespreek de voorwaarden voor een optimale defecatie, zoals gebruik van toilet of postoel, toiletverhoger, voetenbankje, goede houding, privacy, ventilatie en geurbestrijding. Dit geldt ook bij opname in het ziekenhuis.
  • Sluit je uitleg aan op het taalniveau van de patiënt. Er is een website met eenvoudige uitleg en afbeeldingen, kijk op: begrijpjelichaam.nl onderwerp verstopping.
  • Houd er rekening mee dat spreken over ontlasting in sommige niet-westerse culturen een taboe kan zijn. Ontlasting is vaak een schaamtevol onderwerp, zowel voor de patiënt als voor de kinderen en familie, zie hiervoor de handreiking 'Palliatieve zorg voor mensen met een niet-westerse achtergrond'.
  • Benadruk het belang van het doorgebruiken van de medicatie, ook als de klachten voorbij zijn, soms stoppen mensen met de medicatie als ze geen klachten meer ervaren.
  • Adviseer het gebruik van een meetinstrument om vroegtijdig obstipatie te signaleren of het effect van behandeling te evalueren (zie module 'Signalering en meetinstrumenten').
  • Verwijs naar voorlichtingsmateriaal:
  • Begrijpelijke informatie over medicijnen is te vinden op Apotheek.nl (zoek op de medicijnnaam). De informatie wordt geschreven en beheerd door apothekers van het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP.

Niet-medicamenteuze adviezen

Preventief gebruik van laxantia bij opioïden

Geef uitleg over de noodzaak van preventief gebruik van laxantia bij opioïden. Alle opioïden kunnen in meerdere of minder mate obstipatie veroorzaken, maar 5 tot 97% van de mensen krijgt er last van. Het is een lastig te bestrijden bijwerking bij opioïden die niet voorbijgaat en blijft bestaan gedurende het gebruik van een opioïd. Het gebruik van laxantia zolang een patiënt opioïden gebruikt mag dus niet (zonder overleg) gestaakt worden. Om die reden wordt bij aanvang van de behandeling met opioïden ook een laxans gestart.

  • Bespreek de mogelijke bijwerkingen.
  • Vraag naar ervaring met het gebruik van laxans en hoe vaak het gebruikt wordt. Switch als de patiënt aangeeft het laxans (voornamelijk macrogol) vies te vinden, naar een smaak of vorm die wel gebruikt wordt.
  • Benadruk het belang van niet-medicamenteuze maatregelen naast de laxantia (zie boven).
  • Het effect moet regelmatig worden beoordeeld aan de hand van de klachten en zo nodig met een meetinstrument; het kan nodig zijn om de dosering te verhogen indien ook de dosering van het opioïd is verhoogd.
  • Verwijs voor meer informatie over de medicijnen naar Apotheek.nl en de eigen apotheek of apotheker. Veel medicijnen worden ook in een video uitgelegd via Kijksluiter.nl (de apotheek kan een link via de mail doorsturen).

Gebruik van laxantia bij symptomatische obstipatie

  • Leg de te verwachten werking van het medicijn uit en het moment waarop effect verwacht mag worden.
  • Benadruk het belang van niet-medicamenteuze maatregelen naast de laxantia (zie boven).
  • Bespreek de mogelijke bijwerkingen.
  • Bespreek adviezen met gebruik (macrogol niet te lang laten staan voor inname, bij vieze smaak: suggesties hoe dit te verbeteren; kauwen niet noodzakelijk bij magnesiumhydroxide).
  • Bespreek het belang van het beoordelen van het effect van de ingezette behandeling aan de hand van de klachten (pijn in de (onder)buik, verminderde eetlust, opgezette buik, misselijkheid, braken, flatulentie, vol gevoel, moeilijke/pijnlijke of incomplete defecatie, harde feces en vaak optredende aandrang tot ontlastingen).
  • Bespreek dat het belangrijk blijft om voldoende vocht in te nemen.
  • Verwijs voor meer informatie over de medicijnen naar Apotheek.nl en de eigen apotheek of apotheker. Veel medicijnen worden ook in een video uitgelegd via Kijksluiter.nl (de apotheek kan een link via de mail doorsturen).