Behandeling van jeuk

Jeuk komt voor bij 6% van de patiënten met oncologische wonden [Maida 2009]. Jeuk kan optreden als gevolg van directe aantasting van de huid door de tumor of metastasen, zowel in de het ulcus zelf als in de intacte huid er omheen. Jeuk kan ook het gevolg zijn van een reactie op het verbandmateriaal (contacteczeem). Contacteczeem kan worden onderverdeeld in allergisch contacteczeem (bijv. allergie voor een bestanddeel in een crème of zalf) en irritatief contacteczeem. Bij irritatief contacteczeem is er geen sprake van allergie maar rechtstreekse irritatie door een agressieve stof, vaak in combinatie met overmatige blootstelling aan frictie en vloeistof.
Verder kan jeuk samenhangen met overmatig exsudaat, wondinfectie en neuropathie van het wondgebied [Furka 2022]. Bij de intacte huid rondom het ulcus kan droogheid van de huid een bijkomende factor zijn.
 

Uitgangsvraag

Welke behandeling wordt aanbevolen bij jeuk bij patiënten met een oncologisch ulcus in de palliatieve fase?

Methode: consensus-based

Aanbevelingen

• Overweeg om de oorzaak van de jeuk te behandelen. Denk daarbij aan:
  • behandeling van de tumor, bijv. met chirurgie, radiotherapie, geïsoleerde ledemaatperfusie of systemische therapie;
  • behandeling van bacteriële wondinfecties met antibiotica en schimmelinfecties met antimycotica.
  • behandeling van contacteczeem (allergisch of irritatief) rondom het ulcus;
  • behandeling van overmatig wondexsudaat;
  • antineuropathische medicatie.
• Adviseer de patiënt om niet te vaak of te lang/heet te douchen of in bad te gaan en daarbij lauw water, ongeparfumeerde zeep of badolie als zeepvervanger en pH-neutrale producten te gebruiken. 
• Overweeg voor de intacte huid rondom het ulcus het gebruik van indifferente crèmes (5-10% ureum of 20% vaseline in cetomacrogolcrème of lanettecrème), of koelzalf (unguentum leniens)) en verkoeling van de huid (carbomeerwatergel of met de combinatie van 1% lidocaïne).  
• Overweeg een proefbehandeling met een antihistaminicum, bijv. levocetirizine 1dd 5 mg p.o. of desloratidine 1dd 5 mg p.o. Staak het middel als het na twee dagen onvoldoende effect heeft.

Er is geen systematisch onderzoek gedaan naar de behandeling van jeuk bij oncologische ulcera. Het onderstaande is gebaseerd op de systematische reviews van Furka [2022] en White [2022], het WCS-wondenboek, de richtlijn ‘Jeuk in de palliatieve fase’ en de ervaring en mening van de werkgroep.
Indien mogelijk wordt de oorzaak van de jeuk behandeld door:

• behandeling van de tumor, bijv. met chirurgie, radiotherapie, geïsoleerde ledemaatperfusie of systemische therapie (zie module Behandeling van de oorzaak);
• behandeling van bacteriële wondinfectie met antibiotica en schimmelinfecties met antimycotica; 
• behandeling van contacteczeem (allergisch of irritatief) rondom het ulcus;
• behandeling van overmatig wondexsudaat (zie module Wondexsudaat);
• antineuropathische medicatie.

Het is belangrijk dat de patiënt niet vaker dan 1x per dag en niet te lang wast, baadt of doucht en daarbij lauw water, ongeparfumeerde zeep of badolie als zeepvervanger en pH-neutrale producten gebruikt.
Droogheid van de intacte huid kan behandeld worden met een indifferente crème: 5-10% ureum of 20% vaseline in cetomacrogolcrème of lanettecrème, of koelzalf (unguentum leniens). Daarnaast kan verkoeling van de huid toegepast worden met carbomeerwatergel of met de combinatie van 1% lidocaïne.

De kans op effect van antihistaminica is klein [Furka 2022, White 20922]. De werkgroep is van mening dat een proefbehandeling met een antihistaminicum wel kan worden overwogen. Meestal wordt gekozen voor een niet-sederend antihistaminicum zoals levocetirizine 1dd 5 mg p.o. of desloratidine 1dd 5 mg p.o. Indien de jeuk niet reageert, kan het middel na twee dagen weer gestaakt worden.
 

Furka A, Simkó C, Kostyál L, Szabó I, Valikovics A, Fekete G, Tornyi I, Oross E, Révész J. Treatment Algorithm for Cancerous Wounds: A Systematic Review. Cancers (Basel). 2022 Feb 25;14(5):1203.

Maida V, Ennis M, Kuziemsky C, Trozzolo L: Symptoms associated with malignant wounds: A prospective case series. J Pain Symptom Manage 2009;37:206–211. Crossref. PubMed.

WCS-wondenboek (https://www.wcswondenboek.nl/book)

White D, Kondasinghe S. Managing a malignant wound in palliative care. Wound Practice and Research 2022; 30(3):150-157.