Staken van kunstmatige vochttoediening in de stervensfase

Uitgangsvraag 4

Wat wordt aanbevolen ten aanzien van het staken van kunstmatige vochttoediening bij patiënten in de stervensfase?

Methode: evidence-based

Aanbevelingen

Deze richtlijn verwijst hier naar de richtlijn 'Zorg in de Stervensfase'.

Onderzoeksvraag 4

Om de uitgangsvraag van deze module te kunnen beantwoorden, is een systematisch literatuuronderzoek uitgevoerd (zie onderzoeksvraag 3 in de bijlage Zoekverantwoording). De onderzoeksvraag die hiervoor is opgesteld is PICO-gestructureerd en luidt: 

Wat is het effect van het staken van artificiële vochttoediening bij patiënten in de terminale fase die tot het moment van besluitvorming zelf eten en drinken, op de kwaliteit van leven, levensduur, complicaties, mate van rehydratie, dorstgevoel en de tevredenheid van naasten?

PICO

Zoeken en selecteren van studies

Op 19 maart 2023 is in de databases OVID Medline, EMBASE, CENTRAL en de Cochrane Database of Systematic Reviews gezocht naar wetenschappelijke literatuur. Deze zoekactie leverde 5970 hits op. Na ontdubbeling (N=924) en het verwijderen van artikelen in een niet-geselecteerde taal (N=121) bleven er 4925 unieke hits over. De volledige zoekactie is beschreven in bijlage Zoekverantwoording.
Deze resultaten zijn systematisch geselecteerd op basis van de volgende criteria:

• alle inclusiecriteria vermeld in de PICO;
• studietype: systematische reviews, meta-analyses, RCTs of vergelijkende observationele studies; voor systematische reviews en meta-analyses waren bijkomende criteria: zoektocht in minstens twee databases, en kwaliteitsbeoordeling van de geïncludeerde studies; abstracts, letters en editorials werden uitgesloten;
• taal: Engels, Nederlands, Duits, Frans;
• periode: geen limiet.

In eerste instantie zijn de titel en abstract van de referenties beoordeeld. Hiervan werden 27 referenties geïncludeerd voor beoordeling op basis van het volledig artikel. Uiteindelijk bleef geen enkele studie over. In bijlage Zoekverantwoording is een volledig overzicht opgenomen van de 27 artikelen die niet werden opgenomen na beoordeling van de volledige tekst met redenen.

Dit onderwerp is ook aan de orde gekomen in de richtlijn 'Zorg in de stervensfase'. Daarbij is geen literatuuronderzoek verricht naar het effect van staken van kunstmatige toediening van vocht. Bij het nu wel verrichte literatuuronderzoek is geen relevante evidence gevonden over het effect van het staken van kunstmatige vochttoediening in de stervensfase. Ten aanzien van het staken van kunstmatige toediening van vocht wordt verwezen naar de richtlijn 'Zorg in de stervensfase'.
Voor de overwegingen wordt verwezen naar de desbetreffende tekst van de richtlijn 'Zorg in de Stervensfase'.

Zie richtlijn 'Zorg in de Stervensfase'.