Benzodiazepines
Uitgangsvraag
Zijn benzodiazepines geschikt voor de behandeling van dyspneu bij mensen met gevorderde COPD?
Methode: evidence-based
Aanbevelingen
Bij mensen met gevorderde COPD en een MRC dyspneu-score van 4 (“na ongeveer 100 meter lopen op vlak terrein moet ik na een paar minuten stoppen om op adem te komen”) of 5 (“ik ben te kortademig om het huis uit te gaan, of ik ben kortademig tijdens het aan- of uitkleden”) ondanks optimale ziektegerichte behandeling en niet-medicamenteuze symptomatische behandeling:
- Het voorschrijven van benzodiazepines ter verlichting van dyspneu wordt niet aanbevolen. (1B)
- Overweeg benzodiazepines bij mensen met dyspneu en angst. (2D)
Onderzoeksvraag
Om de uitgangsvraag van deze module te beantwoorden is een systematische literatuurzoektocht uitgevoerd. De onderzoeksvraag die hiervoor is opgesteld is PICO-gestructureerd en luidt:
Wat is het effect van benzodiazepines op dyspneu bij mensen met gevorderde COPD?
| Patiënten | Patiënten met gevorderde COPD |
| Interventie | Opioïden (morfine, fentanyl, oxycodon, hydromorfine) |
| Comparator | Andere interventie, placebo, geen behandeling |
| Outcome | Kritisch: dyspneu, kwaliteit van leven, inspanningstolerantie Belangrijk: fysiek functioneren |
De volledige zoekactie, in- en exclusiecriteria en de exclusietabel zijn beschreven in de bijlage 'zoekverantwoording'.
Literatuurbespreking
De literatuurzoektocht identificeerde een relevante systematische review. In de Cochrane review van Simon et al. werd gezocht naar gecontroleerde studies die het effect van benzodiazepines onderzochten op dyspneu bij volwassenen met gevorderde ziekten [Simon 2016]. Vijf van de acht geïncludeerde studies betroffen patiënten met COPD.
Kwaliteit van het bewijs
De review is van zeer goede kwaliteit [Simon 2016]. Er werd gezocht in meerdere databases zonder restrictie. Het volledige reviewproces gebeurde door twee onafhankelijke onderzoekers. De meerderheid van de 8 geïncludeerde studies in de review van Simon et al. had methodologische beperkingen (onduidelijke randomisatie en toewijzing van behandeling: 5/5; onduidelijke blindering: 1/5; onduidelijke intention-to-treat analyse: 4/5).
Effect op dyspneu
Simon et al. deden een meta-analyse van 4 gerandomiseerde studies [Simon 2016]. Ze vonden geen significant effect van benzodiazepines (alprazolam, diazepam, temazepam) op dyspneu (gestandaardiseerd gemiddeld verschil = -0,12; 95%BI -0,52 tot 0,29).
Effect op kwaliteit van leven
Geen enkele van de geïncludeerde gerandomiseerde studies in de Cochrane review van Simon et al. rapporteerde het effect van benzodiazepines op kwaliteit van leven [Simon 2016].
Effect op inspanningstolerantie
In de Cochrane review van Simon et al. rapporteerden twee studies over het effect van benzodiazepines op inspanningstolerantie [Simon 2016]. De eerste studie [Eimer 1985] vond geen verschil in effect op de 12-minuten looptest tussen clorazepaat en placebo, maar cijfers werden niet gerapporteerd. In de tweede studie [Woodcock 1981] werd een significante verslechtering op de 12-minuten looptest vastgesteld na behandeling met diazepam ten opzichte van placebo (642 vs. 675 meter, p<0,05).
Effect op fysiek functioneren
Geen enkele van de geïncludeerde gerandomiseerde studies in de Cochrane review van Simon et al. rapporteerden het effect van benzodiazepines op fysiek functioneren [Simon 2016].
| Laag | Er is bewijs van lage kwaliteit dat benzodiazepines geen significant effect hebben op dyspneu in vergelijking met placebo bij patiënten met COPD. Het bewijs is gebaseerd op een meta-analyse van vier gerandomiseerde studies met methodologische beperkingen en onvoldoende precisie. [Simon 2016] |
|---|---|
| Zeer laag | Er is bewijs van zeer lage kwaliteit dat benzodiazepines geen significant effect hebben (en mogelijk zelfs eerder een negatief effect) op de inspanningstolerantie in vergelijking met placebo bij patiënten met COPD. Het bewijs is gebaseerd op twee kleine gerandomiseerde studies met methodologische beperkingen, conflicterende resultaten en onvoldoende precisie. [Simon 2016] |
| - | Over het effect van benzodiazepines op kwaliteit van leven en fysiek functioneren bij patiënten met COPD kan geen uitspraak gedaan worden bij gebrek aan gerandomiseerde studies. |
Er zijn geen aanwijzingen dat het gebruik van benzodiazepines leidt tot minder dyspneu bij mensen met COPD. Het gebruik van benzodiazepines bij deze patiëntengroep is geassocieerd met een verhoogde kans op respiratoire bijwerkingen en overlijden [Ekström 2014, Le 2020]. Het voorschrijven van benzodiazepines ter verlichting van dyspneu bij mensen met COPD wordt dan ook niet aanbevolen. Dit is in overeenstemming met de richtlijnen van de Canadian Thoracic Society [Marciniuk 2011] en het Global Initiative for Chronic Obstructive Pulmonary Disease [2020], waarin het gebruik van benzodiazepines ter vermindering van dyspneu bij COPD wordt afgeraden. In de richtlijnen van de American Thoracic Society [Nici 2020] en de Société de Pneumologie de Langue Française [Zysman 2016] wordt het gebruik van benzodiazepines niet besproken. In de richtlijnen van NICE wordt de mogelijkheid van het gebruik van benzodiazepines bij refractaire dyspneu kort genoemd.
De werkgroep is van mening dat benzodiazepines wel kunnen worden voorgeschreven ter verlichting van angst bij mensen met ernstige dyspneu ondanks optimale ziekte- en symptoomgerichte behandeling van dyspneu (inclusief opioïden) (zie module Angst). Bij mensen met kanker zijn er aanwijzingen dat behandeling met benzodiazepines toegevoegd aan opioïden bij mensen met dyspneu en angst leidt tot afname van dyspneu [Clemens 2011, Crombeen 2020, Navigante 2006].