2 Zorgpad Stervensfase

De Kerncijfers Palliatieve Zorg tonen aan dat er in Nederland per jaar ruim honderd duizend mensen overlijden aan een chronische ziekte zoals kanker, orgaanfalen en dementie. Vaak hebben deze mensen (en hun naasten) behoefte aan zorg in de stervensfase.

De stervensfase is de laatste levensfase waar de fysieke, psychische, sociale en spirituele dimensies van palliatieve zorg samenkomen.

Om goede zorg in de stervensfase te verlenen kan het Zorgpad Stervensfase worden ingezet.

Zorgpad Stervensfase

Het Zorgpad Stervensfase is een hulpmiddel dat helpt om de kwaliteit van zorg in de stervensfase te optimaliseren. Het is (onderdeel van) een zorgdossier, checklist én evaluatie-instrument in één. Op het moment dat het multidisciplinaire behandelteam verwacht dat de patiënt binnen enkele uren of dagen overlijdt, kan het zorgpad worden ingezet.

Het zorgpad wordt gebruikt door zorgverleners die bevoegd en/of bekwaam zijn, geschoold zijn in palliatieve zorg, zorg in de stervensfase én getraind zijn in het gebruik van Zorgpad Stervensfase.

De inzet van het Zorgpad Stervensfase is geen doel op zich, het is een hulpmiddel. Het is de taak van de zorgverlener om zorgvuldig naar de situatie van de patiënt te kijken en te handelen.

Bewezen effectief

Het eﬀect van het gebruik van het Zorgpad Stervensfase is onderzocht in de periode rond 2005 in een grootschalige Nederlandse voor- en nastudie (1). Hierbij is de kwaliteit van zorg tijdens de stervensfase onderzocht in het ziekenhuis, verpleeghuis en thuis met thuiszorg, vóór en ná introductie van het zorgpad. Vragenlijsten werden ingevuld door nabestaanden, verpleegkundigen en artsen. Ook is dossieronderzoek verricht. Uit het vragenlijstonderzoek bleek dat (2):

de symptoomlast minder was voor patiënten die overleden na de introductie van het Zorgpad Stervensfase. Nabestaanden gaven met name minder angst en minder reutelen bij de patiënt aan en verpleegkundigen noemden minder pijn.
de rouwverwerking bij nabestaanden vier maanden na het overlijden beter verliep na de introductie van het zorgpad.
de verslaglegging over de situatie van de patiënt en over de zorg was verbeterd. Ook waren afspraken over wel of niet levensverlengende handelingen beter gedocumenteerd.
het onderkennen van de stervensfase door zorgverleners leidde tot vermindering van het aantal diagnostische interventies tijdens de stervensfase.

_{1 Veerbeek, Laetitia. Care and Quality of Life in the Dying Phase, The contribution of the Liverpool Care Pathway for the Dying Patient. Thesis Erasmus MC, University Medical Center, 2008.

2 Eric C.T. Geijteman, Anneke G.W.M. Dekkers en Lia van Zuylen. 10 jaar Zorgpad Stervensfase. Belangrijke verbeteringen in de zorg in de laatste levensdagen. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:A6174}

Geschiedenis

Het zorgpad deed in 2001 zijn intrede in Nederland. Het bestond destijds uit een papieren formulier. Het werd regionaal geïmplementeerd bij een aantal afdelingen somatische en palliatieve zorg van verpleeg- en ziekenhuizen. Dit werd begeleid door het toenmalige Integraal Kankercentrum Rotterdam (IKR*) in samenwerking met Erasmus MC Rotterdam. In 2011 is het zorgpad geüpdatet naar het Zorgpad Stervensfase 2.0. Vanwege de vraag vanuit het werkveld naar een digitale versie is er sinds 2018 een informatiestandaard beschikbaar waarmee het zorgpad in het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD) van de patiënt kan worden ingebouwd. In 2021 is het zorgpad geüpdatet naar het Zorgpad Stervensfase 3.0.
*Per 1 januari 2011 is het IKR samen met andere IKC's gefuseerd tot IKNL

Het zorgpad is onderdeel van de richtlijn Zorg in de stervensfase.