Zorgpad Stervensfase

In de basismodule maken zorgverleners en projectleiders kennis met het zorgpad. Achtereenvolgens wordt de opbouw, de toepassing en het te verwachten effect op de kwaliteit van zorg behandeld. De tijdsinvestering is één uur.

De startbijeenkomst is een introductie op de implementatie van het Zorgpad Stervensfase. In de bijeenkomst krijgen projectleiders de gelegenheid om vragen te stellen en met elkaar in gesprek te gaan. Het doel van de bijeenkomst is dat de projectleiders op basis van de informatie een keuze kunnen maken of de organisatie klaar is voor de implementatie. De tijdsinvestering is één uur.

De volgende startbijeenkomsten zijn op: 

• Woensdag 28 februari van 10.00 tot 11.00
• Woensdag 22 mei van 10.00 tot 11.00
• Woensdag 9 oktober van 10.00 tot 11.00

Het aanmelden voor de startbijeenkomst kan via e-mail. Ter voorbereiding op de bijeenkomst wordt verwacht dat de Basismodule Zorgpad Stervensfase is gelezen.

Voor het implementeren van het zorgpad is een stappenplan opgesteld. De tijdsinvestering is één uur.

Eén keer per kwartaal vindt er een online bijeenkomst plaats waarin projectleiders ervaringen rondom de implementatie van het zorgpad met elkaar uitwisselen. De projectleiders die al werken met het zorgpad kunnen aansluiten en hun ervaringen delen en nieuwe informatie ophalen. De bijeenkomsten sluiten aan op de actuele ontwikkelingen rondom het zorgpad. Het streven is om vier bijeenkomsten per jaar te organiseren. Tijdsinvestering is anderhalf uur. 

Kun je er op de geplande data niet bij zijn? Neem contact op met het team Zorgpad Stervensfase. De vragen die tijdens deze bijeenkomst aan de orde komen worden ook gepubliceerd op de pagina Veelgestelde vragen.

Gebruik van Zorgpad Stervensfase verbetert kwaliteit van sterven

Stefanie Schellekens werkt als specialist Ouderengeneeskunde bij Pantein, een grote zorginstelling in Noordoost Brabant, op locatie Cuijk. Zij heeft onlangs de Kaderopleiding Palliatieve zorg afgerond en moest hiervoor een kwaliteitsverbeterplan opstellen. Ze koos voor de implementatie van het Zorgpad Stervensfase. Stefanie heeft het zorgpad zelf geïmplementeerd op de afdeling kortdurend verblijf (eerstelijns palliatieve bedden) waar mensen met een levensverwachting van maximaal drie maanden liggen, die niet thuis kunnen of willen sterven. Voor Pantein was de implementatie van het zorgpad nieuw; er werd hier nog niet eerder mee gewerkt.

Zorgpad Stervensfase zorgt ervoor dat je niets vergeet of over het hoofd ziet

Schellekens: ‘Bij de zorginstelling waar ik voorheen werkte, werd het Zorgpad Stervensfase standaard ingezet bij patiënten in de stervensfase. Toen ik in 2015 bij Pantein in dienst trad, vond ik het een gemis om het zorgpad niet meer te kunnen gebruiken. lk miste als arts zelf de structuur, houvast en de volledigheid die het gebruik van het zorgpad met zich meebracht. Er is voldoende wetenschappelijke bewijs dat het werken met het Zorgpad Stervensfase verbetering geeft aan de kwaliteit van sterven. Ten eerste omdat er een bewust moment is waarop multidisciplinair wordt vastgesteld dat de stervensfase is aangebroken, waardoor het markeringsmoment en het zorg- en behandelbeleid helder is. Na de markering voer je een gesprek met de familie waarin je naast de medische zaken ook praktische zaken bespreekt (zoals overnachtingsmogelijkheid en waar je als familie koffie kan halen). Ten tweede is de informatieverschaffing aan patient en naasten zo optimaal mogelijk . Alle wensen en behoeften in alle dimensies rondom het sterven worden nogmaals grondig nagegaan en vastgelegd. Ten derde passeren alle bijkomende facetten zoals medicijngebruik, medische handeling en de inzet van medische hulpmiddelen heel bewust de revue. Hierdoor worden deze niet over het hoofd gezien. De vierde verbetering is het structureel signaleren en vastleggen van voorkomende ongemakken (door middel van de checklist) waar bewust een vervolg aan gegeven moet worden. Om de 4 uur registreert het zorgteam patiëntgebonden problemen. Ze noteren een ‘A’ als het anders is en er actie ondernomen moet worden (zoals een aanpassing in dosering van medicatie) of een ‘B’ op als het doel is behaald. Het klachtenverloop is in een oogopslag te zien en het is duidelijk wanneer actie ondernomen dient te worden. Je ziet ook sneller wat de interventies hebben gedaan,’ aldus Schellekens.

Stefanie Schellekens, specialist Ouderengeneeskunde bij Pantein

Grootst behaalde succes is de bewustwording

Schellekens is over het algemeen tevreden over de implementatie van het zorgpad binnen de eerstelijns palliatieve bedden van Pantein. Ze geeft aan: ‘Het grootste behaalde succes is de bewustwording die met het zorgpad is gecreëerd. Door het gebruik van de checklist kun je niets over het hoofd zien of op z’n beloop laten. Ook het team die met het zorgpad heeft gewerkt, gaf aan dat het gebruik van het zorgpad zeker meerwaarde had: niet alleen de kwaliteit van zorg verbeterde, maar ook de samenwerking met collega’s en de communicatie met patient en naasten.

Het team van verpleegkundigen en verzorgenden had achteraf wel behoefte aan meer scholing gehad. Nu heb ik zelf tijdens een werkoverleg scholing gegeven, maar dat was te weinig. Ook bleek dat dat verzorgenden graag meer houvast hadden gehad met opstarten, invullen en scoren. De coördinerende verpleegkundige en ikzelf waren immers niet altijd aanwezig’.

Belemmerende factoren

Schellekens benoemt de belemmerende factoren tijdens de implementatie: ‘In eerste instantie leek tijdgebrek bij het zorgteam een belemmering. Het zo volledig mogelijk invullen van deel 1 en het om de 4 uur scoren van de patiëntgebonden problemen kost  tijd. Maar achteraf bleek tijdgebrek geen spelbreker te zijn. Het kostte inderdaad wat extra tijd, maar dat was het zeker waard.  

Daarnaast liepen we aan tegen het feit dat ik als arts of verantwoordelijke verpleegkundige niet altijd aanwezig waren (bijv. tijdens avond-, nacht- en weekenddiensten) om het besluit te nemen om zorgpad op te starten. Als ik niet aanwezig was, werd het zorgpad niet 'vanzelf' opgestart. Onderliggende onzekerheid of het wel kon of mocht speelde hierbij een rol en er werd ook niet altijd aan gedacht.

Tijdens onze pilot was het Zorgpad Stervensfase niet gekoppeld aan het medisch behandeldossier. Het was wel geïntegreerd binnen het verpleegkundig dossier, maar daar kon ik als arts jammer genoeg niet in. De implementatie van het zorgpad is daarom vooral een verandering van werkwijze voor het zorgteam geweest. Ondanks dat ik geen inzage had in de checklists, had ik er als arts indirect wel degelijk voordeel van. Er werd eerder actie ondernomen en sneller aan de bel getrokken’.

Wat waren bevorderende factoren?

Schellekens schetst een positieve uitgangssituatie: ‘De wens tot verbetering van kwaliteit van sterven werd van harte ondersteund door de Raad van Bestuur, management en het gehele zorg- en behandelteam, er was dus een grote intrinsieke motivatie van alle betrokkenen. Het zorgteam was zeer gemotiveerd om hun kennis over zorg in de stervensfase te verhogen. Ook lag er een wens om te komen tot verbetering van de multidisciplinaire samenwerking binnen de terminale zorg, met name de samenwerking tussen arts en geestelijke verzorger’.

Tips voor andere organisaties

Schellekens kan het Zorgpad Stervensfase zeker aanbevelen aan andere zorginstellingen. Ze geeft een aantal tips mee: ‘Ga  al voor de start van de implementatie om tafel  zitten met de afdeling ICT, zodat je achteraf niet tegen verrassingen aanloopt. Weet wat er digitaal mogelijk is: probeer ervoor te zorgen dat het zorgpad dossier wordt doorgezet naar het behandeldossier. Ten tweede: zorg voor een aanwezige en zichtbare projectleider met voldoende tijd. In het kader van mijn opleiding was ik nu de kartrekker en projectleider. Idealiter is dat een speciaal geschoold coördinerend verpleegkundige, die hiervoor tijd krijgt, want de implementatie moet je niet onderschatten. Een andere tip: Zorg dat je multidisciplinaire team vooraf op goede sterkte is. Wat mij betreft is het een voorwaarde om dit op orde te hebben bij het verder uitrollen van het zorgpad. En misschien voor de hand liggend: pluk eerst laaghangend fruit: begin met een team dat al gemotiveerd en enthousiast is. Vanuit daar kun je het zorgpad verder over de organisatie uitrollen. En last but not least: om de motivatie en het kennisniveau binnen het zorg- en behandelteam rondom het werken met het Zorgpad Stervensfase op peil te houden zullen er jaarlijks terugkerende scholingsmomenten gepland moeten worden’, zegt Schellekens tot slot. 

Binnen woonzorggroep Samen, een zorgorganisatie met 22 locaties in Schagen en Hollands Kroon, wordt al een aantal jaar gewerkt met het Zorgpad Stervensfase. Eerst op papier en sinds een aantal jaar digitaal. Gespecialiseerd verpleegkundigen palliatieve en oncologische zorg Annemieke Verresen en Marjolijn Mouton-Wouters trokken de kar bij het implementeren van het Zorgpad Stervensfase binnen de organisatie en gaven scholingen over het zorgpad aan de zorgteams. Wij vroegen hen naar hun ervaringen én tips aan andere organisaties die aan de slag willen met het zorgpad.

Verresen: ’Ik werk al heel lang bij Samen. In het verleden is al vaker geprobeerd om het Zorgpad Stervensfase te implementeren binnen de hele organisatie, maar het kwam niet van de grond. Men was bang voor teveel administratielast en de meerwaarde was niet voor iedereen duidelijk. Daardoor werd het niet organisatiebreed gedragen. We hebben nu voor een andere aanpak gekozen: we gaan langs de teams om instructie te geven. Hierdoor kunnen we goed vertellen hoe het zorgpad bijdraagt aan betere zorg’. Mouton-Wouters vult aan: ‘Ook de overgang van papier naar digitaal was een uitdaging. Binnen het hospice van Samen werkten we wel al langer met het Zorgpad Stervenfase, maar dan op papier. Het digitale werken met het EPD is bij ons een jaar of vijf geleden geïmplementeerd. Maar nu iedereen daar aan gewend is, gaat het werken met het digitale zorgpad ook beter’.

Annemieke Verresen en Marjolijn Mouton-Wouters, gespecialiseerd verpleegkundigen palliatieve en oncologische zorg bij woonzorggroep Samen

Scholingen en advies in de praktijk

Verresen geeft aan dat zij sinds 2018 scholingen geven aan de teams. ‘We oefenen dan met casuïstiek op de iPad. Zo krijgen de medewerkers een goed beeld van de meerwaarde. Door corona kunnen we helaas niet op deze manier oefenen. Op dit moment wordt er direct contact gezocht als een cliënt zich in de stervensfase bevindt. Als men ons belt, geven we het advies te starten met het Zorgpad Stervensfase ook al heeft het team nog niet de scholing kunnen ontvangen’. Mouton-Wouters legt uit hoe ze dat doen: ‘We praten ze dan door het zorgpad heen, zodat het goed ingevuld wordt. En belichten daarbij dat door het invullen alle signalen onder de aandacht zijn. Vervolgens geven we praktische tools hoe men het team mee kan nemen. We verwijzen naar de werkinstructie en benoemen onze benaderbaarheid. We zien dat dit in de praktijk het gewenste effect heeft. Soms zien we dat het zorgpad eerder gestart had kunnen worden, echter is het starten an sich al een goed besluit’.

Signalen worden niet meer gemist

Mouton-Wouters vervolgt: ‘Het inzetten van het zorgpad is echt van meerwaarde bij de zorg voor een patiënt en diens naasten. Doordat je systematisch alle punten langsloopt die in het zorgpad aangegeven staan, kijk je heel breed naar alle aspecten van zorg voor de patiënt en de naasten. Je kunt geen signalen meer missen. Tegelijkertijd is dit ook waar het zorgteam tegen aanloopt. Men is gewend om verhalende rapportages te maken, maar het Zorgpad Stervensfase dwingt je in een bepaalde structuur. We merken dat men hier aan moet wennen. Maar wanneer we dan laten zien dat er alle ruimte is om onderaan een toelichting te geven zijn ze vaak gerustgesteld’.

Aandacht voor behoeftes in stervensfase

Verresen zegt dat het tijd kost om die omschakeling te maken. ‘We benadrukken dat de zorg echt beter wordt wanneer alles binnen het Zorgpad Stervensfase wordt opgeschreven, zodat je één overzichtelijk verhaal hebt.’

Mouton-Wouters is trots dat men in coronatijd de tijd wil nemen om iets nieuws te leren. ‘Voorheen was het zorgteam vooral gericht op de primaire behoeftes, zoals wisselligging ter voorkoming van decubitus en het blijven toedienen van vocht en voeding. Dat zijn de normale zorgtaken. Maar door het volgen van het Zorgpad Stervensfase kijk je vooral naar de behoeftes van de patiënt in de laatste fase van zijn leven. Dan komt er bijvoorbeeld een ander matras, zodat wisselligging niet meer nodig is, of krijgt mondzorg meer aandacht. Het zorgpad maakt dat je aandacht hebt voor alle aspecten’.

Zorg voor naasten

‘Binnen het zorgpad is er niet alleen voor aandacht voor de wensen van de patiënt, maar ook voor naasten’, legt Verressen uit, ‘door bijvoorbeeld uitleg aan de naasten te geven over bepaalde medicatie. Naasten hebben de mogelijkheid om in het dossier mee te lezen. De rapportage van het zorgpad ziet er anders uit. De wijze van rapporteren gaat volgens een vaststaand format waarbij terugkerende termen worden gebruikt die in kaart brengen of een situatie aandacht behoeft of dat het doel bereikt is. Om die reden is het informeren van naasten van essentieel belang’.

Te vroeg starten met zorgpad is nooit erg

Verresen geeft aan dat het tijdstip waarop het zorgpad wordt ingezet niet altijd makkelijk te bepalen is. ‘Soms hebben we situaties waarbij het zorgpad langer wordt ingezet dan van te voren verwacht. Of dat een patiënt zo opknapt dat we teruggaan naar het reguliere zorgdossier’. Mouton-Wouters vult aan: ‘Dat komt zelfs in het hospice voor. Zorgmedewerkers hebben dan het gevoel dat ze het niet goed hebben gedaan, dat ze het zorgpad te vroeg hebben ingezet. Als iemand echter langer leeft dan verwacht, heb je de zorg blijkbaar zo geüpgraded dat iemand weer opknapt en nog niet klaar is om te sterven. Het is lastig om de keuze om het zorgpad in te zetten alleen te maken. Praat er daarom over met elkaar, ga met elkaar kijken: ‘Zie jij ook wat ik zie? Ik denk dat deze mevrouw binnen drie dagen gaat sterven. Zien jullie dat ook? Te vroeg te starten is nooit erg, want je geeft de best mogelijk zorg op dat moment. Andersom komt ook voor’.  Verresen geeft als voorbeeld: ‘Onlangs werd het Zorgpad Stervensfase gestart, toen meneer een opleving kreeg. Dit gaf een vertekenend beeld waarop men besloot het zorgpad te staken. Maar de client overleed twee dagen later alsnog. Dit zegt wel hoe lastig het is om deze fase te markeren. Doodgaan doet iedereen toch op zijn eigen manier.’ Mouton-Wouters kan dit bevestigen: ‘Mensen gaan niet dood omdat ze niet meer eten, maar ze eten niet meer omdat ze doodgaan. We zien regelmatig dat dan alles uit de kast wordt getrokken om de client weer aan het eten te krijgen. Niet alleen familie, maar soms ook medewerkers. Maar als je echt kijkt naar wat goed is voor de patiënt, dan is dat in deze fase over het algemeen iets anders: namelijk een zo hoog mogelijk comfort.’

Tips voor implementatie

Mouton-Wouters: ‘Als ik een tip mag geven aan andere organisaties over de implementatie: het creëren van een groot draagvlak is een must. Hoe meer medewerkers het plan ondersteunen hoe groter het succes. Helemaal binnen een grote organisatie als de onze’. Verresen vult aan: ‘Het heeft even geduurd voordat het Zorgpad Stervensfase goed was ingebouwd in het EPD. Daardoor liep de scholing wat vertraging op. Enthousiaste medewerkers hebben daardoor wat langer geduld moeten hebben voordat zij hiermee aan de slag konden.’ Verresen tipt tot slot: “En zorg voor early adapters en enthousiaste gebruikers die als ambassadeurs kunnen dienen. De taakdeskundigen palliatieve zorg en kwaliteitsverpleegkundigen kunnen hun collega’s vertellen over het zorgpad en het belang ervan. De ambassadeurs kunnen er dan voor zorgen dat het enthousiasme over het Zorgpad Stervensfase zich als een olievlek verspreidt over de hele organisatie!’.

Zorgverleners van Icare werken vanaf eind 2018 met het digitale Zorgpad Stervensfase. En naar tevredenheid! Het geeft zorgverleners meer overzicht, ondersteunt hen in het signaleren en behandelen van symptomen en voorkomt dat betrokken disciplines ‘vergeten’ worden in de berichtgeving.

Albi Popken, verpleegkundig specialist palliatieve zorg (sinds maart 2021 met pensioen) en Bonnie van Bogerijen, projectleider zorginnovatie bij Icare, waren betrokken bij de digitalisering van het Zorgpad Stervensfase en vertellen wat het de zorgverlening heeft gebracht en hoe de invoering is gelopen.

Betere kwaliteit van leven en sterven

'Zorgverleners van Icare zijn erg blij met de digitale versie', aldus Albi. 'Door te werken met het Zorgpad Stervensfase verbetert de kwaliteit van zorg in de stervensfase. En daarmee ook de kwaliteit van leven en sterven. In de digitale versie staat alle informatie van de patiënt handig bij elkaar. Het geeft zorgverleners meer overzicht, ondersteunt hen in het signaleren en behandelen van symptomen in die laatste dagen en voorkomt dat betrokken disciplines ‘vergeten’ worden in de berichtgeving.

Voor de mantelzorgers/familie levert het digitale zorgpad meer kwaliteit, betrokkenheid en informatie op. Het neemt hen automatisch mee in het hele proces en biedt hen de mogelijkheid om vanaf iedere plek op ieder gewenst moment mee te kijken in het dossier. Bijvoorbeeld om te lezen hoe hun naaste de nacht heeft doorgebracht. Door het zorgpad worden de mantelzorgers/familie zich sowieso meer bewust dat de stervensfase is aangebroken. Dit levert andere gesprekken op en vermindert vaak de angst.'

'Door de digitalisering maken steeds meer zorgverleners van Icare gebruik van het Zorgpad Stervensfase', vult Bonnie aan. 'We constateren wel dat een zorgverlener liever per telefoon schakelt met een huisarts voor de benodigde interventie in de stervensfase. Ook huisartsen geven aan dit prettiger te vinden door de kortere lijntjes met de zorgverleners.'

Hoe is de implementatie verlopen?

Bonnie: 'Icare is klein begonnen, bij hospices in Emmen, Meppel en Hoogeveen om vervolgens het digitale Zorgpad Stervensfase breder in te voeren. Op dit moment kunnen ook onze collega’s in Zuidwest-Drenthe (Meppel e.o.), Centraal Drenthe (Hoogeveen e.o.)  en Zuidoost-Drenthe (Emmen) met het digitale Zorgpad werken. Alle teams in deze regio’s zijn hiervoor geschoold.

We zien dat met name de zorgverleners in onze hospices en woonzorglocaties in deze regio’s gebruikmaken van het digitale Zorgpad, bij de thuiszorgteams is het nog geen gemeengoed. Een wijkverpleegkundige van Icare gaat vanuit haar HBO-V opleiding onderzoeken wat de redenen zijn dat thuiszorgmedewerkers hier minder gebruik van maken en hoe we nog meer bekendheid kunnen geven aan het digitale zorgpad.'

Wennen aan nieuwe manier van werken

Hoe reageerden zorgverleners op de introductie van het digitale Zorgpad Stervensfase?
Albi: 'In het begin was er wel weerstand. Collega’s hadden het idee dat het veel extra werk was. Maar na gebruik viel dit heel erg mee, het levert juist meer op. Op het gebied van gebruiksgemak, vindbaarheid en uitwisseling van informatie.'

Bonnie: 'Voor de thuiszorgteams betekende dit dat zij voortaan het Zorgpad Stervensfase in het dossier op de iPad moesten invullen. Dit was in het begin wel even wennen en nam tijd in beslag.'

Hebben jullie nog tips voor andere zorgorganisaties?

Bonnie: 'Mijn belangrijkste tip is om altijd zorgverleners die de methodiek van het Zorgpad Stervensfase goed kennen te betrekken bij de implementatie van de digitale versie. In ons geval was dat de verpleegkundig specialist palliatieve zorg, maar dit kan ook een rol zijn voor een wijkverpleegkundige die bekend is met de methodiek.'

Albi: 'Ik vind het allerbelangrijkste dat je zelf enthousiast bent over de methodiek als je aan de slag gaat met de digitalisering. Verder moet je voldoende tijd en aandacht steken in het trainen en coachen van zorgverleners, die ermee gaan werken.'

Binnen woonzorggroep Samen, een zorgorganisatie met 20 locaties in Schagen en Hollands Kroon, wordt al een aantal jaar gewerkt met het Zorgpad Stervensfase. Irene Dekker, adviseur kwaliteit en veiligheid en lid van de stuurgroep zorgbeleid bij Samen, vertelt over de implementatie en de meerwaarde van het zorgpad binnen haar organisatie.

Goede scholing en kartrekkers van essentieel belang

Dekker: ‘Onder de stuurgroep zorgbeleid vallen zeven commissies die allemaal beleid maken op een bepaald thema. Eén van die commissies is de palliatieve zorgcommissie. Deze commissie heeft palliatieve zorg echt op de kaart gezet en een enorme boost gegeven binnen Samen. Het werken met het Zorgpad Stervensfase heeft de commissie ook geïnitieerd. Het zorgpad was al ingebouwd In het ECD (van Nedap) dus het was technisch gezien niet ingewikkeld om het te implementeren. Het gaat veel meer om de bewustwording wanneer we het zorgpad inzetten. Die markering is een punt van aandacht. Daarbij is de deskundigheid van de medewerkers van belang. Het gaat dan niet alleen om goede scholing over het zorgpad, maar ook om kartrekkers binnen het team die de rest meenemen en de meerwaarde van het Zorgpad Stervensfase laten zien.

De scholingen worden verzorgd vanuit de ‘Samen Academie’. De palliatieve zorgcommissie heeft in 2017 een scholingscarrousel opgezet voor palliatieve zorg. Medewerkers krijgen bijvoorbeeld de training ‘Doodgewoon gesprek’ om tijdig in gesprek te gaan met cliënten over wat ze zouden willen in de laatste levensfase, wanneer het eenmaal zover is. Ook Zorgpad Stervensfase is als scholing in de scholingscarrousel opgenomen.

Borging deskundigheidsborging door taakdeskundigen palliatieve zorg

Je wilt dat in alle teams binnen Samen een bepaalde deskundigheid geborgd is. Daarom hebben de teams de beschikking over een taakdeskundige palliatieve zorg die wordt aangestuurd door de commissie palliatieve zorg. Deze taakdeskundigen nemen hun collega’s mee in hun kennis en kunde, bijvoorbeeld door het geven van een klinische les over een specifiek onderwerp uit de palliatieve zorg. En wanneer de verwachting is dat iemand op korte termijn komt te overlijden, is de taakdeskundige alert: is het Zorgpad Stervensfase ingezet? Hoe zorgen we dat naasten een warm afscheid kunnen nemen in deze laatste periode, bijvoorbeeld door de inzet van een waakmand (red.: een mand met comfortzaken voor mantelzorgers tijdens het waken, zoals thee, dekentje, boek) Alles moet in orde zijn, zodat alle aandacht gericht is op het sterven.

Zorg leveren vanuit warm zorghart is niet voldoende

Ik denk dat we echt goed bezig zijn op het gebied van palliatieve zorg, maar dat we nog een verbeterslag kunnen maken. Ik schat dat 80% van de teams gebruik maakt van het zorgpad, echter nog niet altijd op de juiste wijze, op het juiste moment of door alle medewerkers. Door de enorme werkdruk van het laatste jaar begrijp ik wel dat sommige medewerkers opzien tegen het gebruik van het zorgpad. Ze hebben het gevoel dat het veel tijd kost (je moet het dossier immers om de vier uur invullen), plus het feit dat niet iedereen digitaal even vaardig is. Ook al ben ik ervan overtuigd dat zij nu ook de best mogelijke zorg leveren vanuit een warm zorghart, toch is dat niet voldoende. Die zorg sluit immers misschien niet optimaal aan op de behoefte van de cliënt of naaste. Daar kunnen we nog wel een slag in slaan: het onder de aandacht brengen wat de meerwaarde is van het Zorgpad Stervensfase. Maar het moet wel gebeuren in de teams. Je kunt het niet opleggen vanuit hogerhand, het werkt niet top-down. Ze moeten zelf de meerwaarde ervaren, dat ze echt kwalitatief betere zorg gaan verlenen. De teamleiders moeten daarvoor de taakdeskundigen in stelling brengen en hen duidelijk maken 'Ik verwacht van jou wat’. Maak bijvoorbeeld een jaarplan waarin de inzet van de taakdeskundige staat beschreven.

Palliatief consultteam voor ondersteuning bij complexe situaties

Het afgelopen jaar is de commissie palliatieve zorg door corona maar twee keer bij elkaar geweest. Daardoor zijn plannen blijven liggen, dat is jammer. Ook de scholingen blijven achter, want je kunt niet bij elkaar komen. Wel hebben we vorig jaar een symposium gegeven over palliatieve zorg in Schagen voor medewerkers en netwerkpartners. Daar heeft de palliatieve commissie een presentatie gegeven waar we over drie jaar willen staan op het gebied van palliatieve zorg. De wens was om in 2021 een palliatief consultteam te hebben. Soms krijgen zorgverleners te maken met complexe situaties, bijvoorbeeld een euthanasievraag. Dan worden er allerlei afwegingen gemaakt, maar eigenlijk zou je eerst met een aantal deskundigen om tafel willen gaan om te kijken of je alle goede zorg hebt verleend en of de vraag dan nog overeind blijft. Komt de vraag voort uit lijden of eenzaamheid of ongemak? Kunnen we nog kwaliteit aan leven toevoegen waardoor je die vraag om euthanasie kan uitstellen? Het palliatief consultteam met daarin een arts, een geestelijk verzorger en gespecialiseerde verpleegkundigen palliatieve zorg kunnen dan bij dit soort vragen ondersteunen. Met de speerpunten Zorgpad Stervensfase en het palliatief consultteam hebben we flinke slagen gemaakt om de kwaliteit van de laatste levensfase binnen Samen te verhogen!’, besluit Dekker.