Gezamenlijke besluitvorming bij patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden

Introductie

Gezondheidsvaardigheden zijn de vaardigheden van patiënten om informatie over gezondheid te verkrijgen en begrijpen, en het vermogen om deze informatie in de praktijk te brengen. 36% van de volwassenen in Nederland heeft beperkte gezondheidsvaardigheden (in het Engels: limited health literacy (LHL)). Patiënten met LHL participeren minder in gezamenlijke besluitvorming, dan patiënten met voldoende gezondheidsvaardigheden. Er is weinig bekend over communicatiestrategieën, barrières of suggesties van hulpverleners met betrekking tot communicatie en gezamenlijke besluitvorming in palliatieve zorg, met name voor patiënten met LHL.

Methodiek

Om meer inzicht te krijgen is een kwalitatieve interviewstudie uitgevoerd bij zeventien zorgverleners in Nederland. De deelnemende zorgverleners waren artsen en verpleegkundigen die regelmatig consulten voeren met patiënten met kanker of COPD, en palliatieve zorg en behandelopties bespreken.

Resultaten

Geen van de zorgverleners was bekend met de term LHL, maar alle zorgverleners bleken wel ervaring te hebben met patiënten met LHL. Een aantal zorgverleners denkt dat patiënten met LHL niet in staat zijn om de verschillende behandelopties te begrijpen en dat ze richting een bepaalde beslissing gestuurd moeten worden. Andere zorgverleners vinden het sturen alleen acceptabel als patiënten keuzes maken die onrealistisch zijn. Zorgverleners geven aan dat het uitleggen van medische informatie aan patiënten met LHL meer tijd kost en dat ze door de beperkte beschikbare tijd nu alleen de informatie geven die ze relevant achten. Als de tijd beperkt is, is gezamenlijke besluitvorming over moeilijke onderwerpen niet altijd haalbaar.

Zorgverleners stellen de volgende verbeteringen voor:

• onderwijs om hun eigen communicatievaardigheden te verbeteren
• delen van ervaringen tussen collega’s
• de beschikbaarheid van aanvullende hulpmiddelen voor zorgverleners tijdens, en patiënten voorafgaand, aan het consult

De kennis van de patiënt is een mogelijke barrière in de communicatie. Veel patiënten met LHL hebben volgens zorgverleners te weinig kennis over hoe het menselijk lichaam werkt, en zijn niet in staat om behandelopties te begrijpen en noodsituaties te herkennen. De complexe aard van beslissingen die patiënten moeten maken in palliatieve zorg, kunnen ook een barrière zijn voor gezamenlijke besluitvorming volgens de zorgverleners. Patiënten kunnen zich geen voorstelling maken van de opties waaruit ze kunnen kiezen.

Conclusie/aanbevelingen

Zorgverleners ervaren verschillende barrières in effectieve communicatie met patiënten met LHL. Meer kennis en bewustzijn over LHL is nodig. Daarnaast zouden zorgverleners training moeten krijgen zodat ze LHL herkennen, de communicatie voor deze patiënten aanpassen, en patiënten helpen om mee te denken in gezamenlijke besluitvorming. Er moet gekeken worden of de duur van consultaties voor patiënten met LHL verlengt kan worden, en er moet ondersteuning zijn in de ontwikkeling en implementatie van nieuwe vormen van training, en (vernieuwd) visuele materialen.

Naar de publicatie

Roodbeen, R. et al (2020) Communication and shared decision-making with patients with limited health literacy; helpful strategies, barriers and suggestions for improvement reported by hospital-based palliative care providers. PloS one (6); 15

Gezamenlijke besluitvorming

Op basis van wensen en doelen van patiënten in de palliatieve fase zijn in het Kwaliteitskader Palliatieve Zorg Nederland acht essenties geformuleerd. Door invulling te geven aan deze essenties wordt optimaal aandacht geschonken aan de belangrijkste waarden, wensen en behoeften van patiënten.

Dit onderzoek ligt in lijn met de essentie Gezamenlijke besluitvorming. Om elke patiënt passende regie over zijn ziekte en zijn zorg te kunnen bieden en samen af te wegen welke waarden, wensen en behoeften van de patiënt en diens naasten prioriteit hebben, haalbaar en uitvoerbaar zijn, dient er sprake te zijn van gezamenlijke besluitvorming.

Je vindt de acht essenties hier.