Massage

Massage is een fysieke therapie waarbij het lichaam wordt aangeraakt, gemasseerd en gemanipuleerd, met verschillende mate van druk op de zachte weefsels van het lichaam, al dan niet in combinatie met een neutrale massageolie en/of essentiële olie (aromazorg).  Het doel kan zijn: ontspanning, pijnverlichting, verlichting van spierspanning, stressverlichting, algemeen welzijn. Tijdens massage worden verschillende technieken en bewegingen toegepast. Er zijn veel verschillende vormen van massage. Sommige vragen een korte instructie, zoals een eenvoudige handmassage, andere vragen een beroepsopleiding, zoals massagetherapie.
In dit hoofdstuk gaan we in op de M-techniek massage, handmassage en rugmassage, omdat deze geschikt zijn voor kinderen in de palliatieve fase en veilig kunnen worden uitgevoerd door verpleegkundigen en ouders/verzorgers.

Hulpmiddelen

• Gebruik een neutrale massageolie (bijv. amandelolie, zonnebloemolie of witte sesamolie) op lichaamstemperatuur of iets verwarmd.
• Neutrale massage olie kan gecombineerd worden met een essentiële olie,  (zie module Aromazorg). Let ook op voor allergieën en dermatologische verschijnselen, zeker in combinatie met etherische olie(en) (zie richtlijn Palliatieve zorg  voor kinderen). 
• Met diverse kussens en rollen kan het kind optimaal worden gepositioneerd. Soms wordt gebruik gemaakt van een warme handdoek om het gemasseerde oppervlak mee af te dekken na de massage om afkoeling te voorkomen.

Door wie
Verpleegkundigen, ouders/verzorgers 

Suggesties per leeftijd

Algemene suggesties

1.    Communicatie en toestemming: 

• Vraag altijd toestemming aan kind en ouders om een massage te starten. 
• Bespreek wat er van de massage verwacht kan worden.
• Als het kind aangeeft (verbaal of non-verbaal) dat de massage ongemakkelijk is of pijn veroorzaakt moet de sessie direct worden aangepast of gestopt. Het kind moet altijd de controle hebben.

2.    Afstemming op individuele behoeften

• Elk kind is anders en heeft verschillende behoeften en comfortniveaus. 
• Vraag naar eventuele allergieën.

-    De massage moet worden aangepast aan de specifieke situatie, fysieke mogelijkheden, pijnniveaus en medische overwegingen van het kind. 
-    De massage en druk die wordt toegepast moeten comfort en ontspanning bevorderen zonder ongemak te veroorzaken. 

3.    Zachte aanpak: 

• In de palliatieve fase wordt een zachte, ontspannende massage met langzame en rustgevende bewegingen aangeraden, tenzij het kind zelf aangeeft meer druk te willen voelen. Blijf extra voorzichtig bij pijnlijke of gevoelige lichaamsdelen.

4.    Aandacht en ontspanning: 

• Degene die de massage geeft moet rustig en ontspannen zijn en de massage met aandacht uitvoeren.
• Zorg voor privacy tijdens de massage.

5.    Punten voor de zorgverlener: veiligheid en kwaliteit

• Zit rechtop met je voeten op de grond.
• Adem enkele keren rustig in door je neus en uit door je mond voordat je met de massage begint.
• Houd je schouders laag en ontspannen.
• Masseer in een rustig tempo met een zachte druk. Deze massages richten zich niet op het manipuleren van de spieren, maar op oppervlakkige aanraking.
• Masseer gedurende ongeveer 5 tot 10 minuten, of naar de wens van het kind. 
• Masseer met beide handen. 
• Wanneer je contact hebt gemaakt met het kind, probeer dan zo min mogelijk los te laten zodat de massage niet wordt onderbroken.

Hoe
1.    Zachte massage (M-techniek)
De M-techniek, een zachte massage techniek ontwikkeld door Jane Buckle, is laagdrempelig en makkelijk om ouders of verpleegkundigen aan te leren. Het is veilig bevonden voor kwetsbare en zeer zieke patiënten.

Protocol: R.J. Buckle Associates - M-Technique (rjbuckle.com)

• Gebruik een zachte druk van 3 (op een schaal van 0 = geen druk, 10 = harde druk)
• Voer een vast aantal aanrakingen uit, in dezelfde volgorde, met dezelfde druk, op dezelfde snelheid Learn to massage using the 'M' Technique ® - YouTube

Links:
The M Technique Hands YouTube sharing - YouTube
PITCH: The 'M' Technique - YouTube

2. Handmassage

3. Rugmassage

Indicaties

• pijn;
• misselijkheid;
• slaapproblemen;
• spanning en onrust;
• angst.

Contra-indicaties

• extreme angst en/of ernstige onrust;
• toename van de klacht tijdens de massage;
• allodynie, wonden, infectie, trombose, infuus e.d.;
• koorts.

Wees terughoudend met massage bij:

• polyneuropathie van de te masseren ledemaat; 
• lymfoedeem.

In een explorerende studie bij 53 kinderen in palliatieve fase zijn de effecten van een klassieke massage, gegeven door een bevoegd therapeut, bestudeerd [Weekly 2019]. De massage duurde tussen de 3 en 22 minuten (gemiddeld 10 minuten). Het resultaat was een significante afname van pijn. Een pilot studie onder 8 kinderen met kanker in palliatieve zorg (10 tot 17 jaar oud) laat een afname van pijn na twee massage sessies en meer ontspanning na 1 sessie zien [Genik 2020].  

Een systematische review uit 2018 naar ondersteunende zorg voor kinderen met kanker laat negen (pilot) trials naar massage therapie zien, waarvan er zes zijn beoordeeld als ‘slechte kwaliteit’ [Radossi 2018]. Massage technieken waren Zweedse massage; zachte, langzame massage en therapeutische massage, uitgevoerd door massage therapeuten, verpleegkundigen en ouders. Drie studies laten een significante vermindering van angst zien. Zweedse massage liet een afname van misselijkheid en braken zien na chemotherapie. 

Twee studies hebben een M-techniek massage in combinatie met aromatherapie onderzocht. Deze toepassing lijkt effect te hebben op het verminderen van angst bij kinderen op de intensive care [van der Heijden 2022] en helpt bij ontspanning van kinderen met brandwonden [O'Flaherty 2012].  

Enkele massage technieken kunnen, na een korte uitleg, goed worden uitgevoerd door ouders/verzorgers. Met name bij prematuur en pasgeboren geboren baby’s is hier onderzoek naar gedaan [McCarty 2023, Windhorst 2023, Pados 2019, Shoghi 2018]. De betrokkenheid van ouders bij het geven van een massage geeft de mogelijkheid tot verbinding in een moeilijke tijd en geeft ouders een praktische bijdrage in het ziekteproces van hun kind. 
 

Genik LM, McMurtry CM, Marshall S, Rapoport A, Stinson J. Massage therapy for symptom reduction and improved quality of life in children with cancer in palliative care: A pilot study. Complement Ther Med. 2020;48:102263.

McCarty DB, Willett S, Kimmel M, Dusing SC. Benefits of maternally-administered infant massage for mothers of hospitalized preterm infants: a scoping review. Matern Health Neonatol Perinatol. 2023;9(1):6.

O'Flaherty LA, van Dijk M, Albertyn R, Millar A, Rode H. Aromatherapy massage seems to enhance relaxation in children with burns: an observational pilot study. Burns. 2012;38(6):840-5

Pados BF, McGlothen-Bell K. Benefits of Infant Massage for Infants and Parents in the NICU. Nurs Womens Health. 2019;23(3):265-71.

Radossi AL, Taromina K, Marjerrison S, Diorio CJ, Similio R, Njuguna F, et al. A systematic review of integrative clinical trials for supportive care in pediatric oncology: a report from the International Society of Pediatric Oncology, T&CM collaborative. Support Care Cancer. 2018;26(2):375-91.

Shoghi M, Sohrabi S, Rasouli M. The Effects of Massage by Mothers on Mother-Infant Attachment. Altern Ther Health Med. 2018;24(3):34-9.

van der Heijden MJE, O'Flaherty LA, van Rosmalen J, de Vos S, McCulloch M, van Dijk M. Aromatherapy massage seems effective in critically ill children: an observational before-after study. Paediatr Neonatal Pain. 2022;4(2):61-8.

Weekly T, Riley B, Wichman C, Tibbits M, Weaver M. Impact of a Massage Therapy Intervention for Pediatric Palliative Care Patients and Their Family Caregivers. J Palliat Care. 2019;34(3):164-7.

Windhorst DA, Klein Velderman M, van der Pal S, de Weerth C. The effects and process of the intervention "Individual Shantala Infant Massage" in preventive child healthcare to improve parent-child interaction: study protocol for a quasi-experimental study. BMC Complement Med Ther. 2023;23(1):231.