Zorgprofessionals over de impact van het verlenen van palliatieve zorg

Introductie

Verschillende aspecten van het verlenen van palliatieve zorg kunnen stressvol zijn voor zorgverleners, zoals het omgaan met (gecompliceerde) symptomen, het voeren van proactieve zorgplanningsgesprekken en herhaalde confrontatie met verlies. Eerder onderzoek naar de emotionele impact van het verlenen van palliatieve zorg werd voornamelijk gedaan in specialistische palliatieve zorgsettingen, zoals hospices en palliatieve zorgteams.

Palliatieve zorg wordt echter vooral verleend door zorgverleners die niet gespecialiseerd zijn in palliatieve zorg, en die indien nodig ondersteund kunnen worden door specialisten in de palliatieve zorg. Het doel van deze studie was inzicht krijgen in de emotionele impact van het verlenen van palliatieve zorg op zowel generalisten palliatieve zorg als specialisten palliatieve zorg. 

Methodiek

Elf artsen en tien verpleegkundigen werkzaam in de thuiszorg, in verpleeghuizen en in ziekenhuizen, namen deel aan de interviewstudie. Allen werden tussen februari en juni 2019 geïnterviewd over hoe zij de emotionele impact van het verlenen van palliatieve zorg ervaren, wat zij doen om hiermee om te gaan en welke behoeften aan ondersteuning zij hebben op dit gebied. Onder hen bevonden zich zowel generalisten palliatieve zorg (n=13) als specialisten palliatieve zorg (n=8). Interviews werden geanalyseerd volgens de thematische analyse benadering. 

Resultaten

Uit de interviews kwam naar voren dat alle zorgverleners de emotionele impact van het verlenen van palliatieve zorg als groot ervaren. Verschillende aspecten van het verlenen van palliatieve zorg beïnvloeden deze impact, zowel op positieve als negatieve wijze. Deze zogenoemde ondersteunende en belemmerende factoren zijn te vinden op individueel, team- en organisatieniveau. Op individueel niveau werden een accepterende houding ten opzichte van de dood als onderdeel van het leven en het beoefenen van zelfzorg gezien als ondersteunend. Conflicterende waarden tussen de patiënt en de zorgverlener en onervarenheid met verlies en sterven werden als belemmerende factoren ervaren. Op teamniveau werd het veilig voelen in het team en het hebben van rolmodellen als helpend ervaren. Wat betreft het organisatieniveau noemden de zorgverleners de ruimte om samen met collega’s te reflecteren op de impact van hun werk als ondersteunend en de druk op de zorg en de complexiteit van palliatieve zorg als belemmerende factoren. 

Conclusie/aanbevelingen

Het verlenen van palliatieve zorg heeft aanzienlijk impact op zorgverleners. De positieve en negatieve aspecten worden vaak tegelijkertijd ervaren. Meer inzicht in de dynamiek van deze impact is nodig om zorgverleners te ondersteunen in het omgaan met deze impact. 

Relevantie voor praktijk

• Door de verwachte toename van de behoefte aan palliatieve zorg in de nabije toekomst zullen meer zorgverleners betrokken zijn bij de zorg voor patiënten in hun laatste levensfase.
• Zorgverleners moeten ondersteund worden in hoe om te gaan met de emotionele impact van hun werk. 
• Het omgaan met de emotionele impact van het verlenen van palliatieve zorg vraagt een systemische aanpak op individueel, team en organisatieniveau. 

Naar de publicatie 

Dijxhoorn, A-F., Raijmakers, N., van der Linden, Y., Leget, C., Brom, L. (2022). Clinicians’ perceptions of the emotional impact of providing palliative care: A qualitative interview study. (niet openbaar) Palliative and Supportive Care, 1–7.