Onderzocht bij verpleegkundigen: relatie tussen persoonlijke en emotionele kenmerken en eigen vermogen om met de dood om te gaan

Introductie

Zorg voor terminaal zieke patiënten en omgaan met het overlijden van een patiënt zijn grote uitdagingen in het werk van verpleegkundigen. Het overlijden van een patiënt, of de nabijheid daarvan, kan impact hebben op het emotionele en psychologische welzijn van een verpleegkundige. En daarmee op de kwaliteit van de geleverde zorg.

Verpleegkundigen die vertrouwen op hun copingstrategieën en vaardigheden in stressvolle werksituaties, kunnen vaak beter omgaan met de dood. Zij kunnen daardoor hun werk beter uitvoeren. Het doel van deze studie was om de zelf ervaren competentie in het omgaan met de dood bij verpleegkundigen in kaart te brengen. Daarnaast werd de relatie met persoonlijkheidskenmerken, angstgevoelens en angst voor de dood onderzocht.  

Methodiek

De studie betrof een cross-sectioneel onderzoek onder 534 verpleegkundigen uit Spanje, werkzaam in verschillende settingen binnen de gezondheidszorg. De door de deelnemers gemaakte vragenlijsten bevatten verschillende onderdelen: 

• Demografische kenmerken zoals leeftijd, geslacht, ervaring en werksetting. 
• De Coping with Death Scale (CDS) voor het meten van de zelf ervaren competentie in het omgaan met het overlijden van patiënten.
• De Eysenck Personality Questionnaire Revised-Abbreviated (EPQR-A), State-Trait Anxiety Inventory (STAI) en Collet-Lester Fear of Death Scale (CL-FODS) voor het meten van persoonlijke en emotionele kenmerken en angst voor de dood.

Resultaten

Meer dan de helft (61%) van de verpleegkundigen gaf aan zich competent te voelen in het omgaan met het overlijden van patiënten (gebaseerd op de CDS-score). Verpleegkundigen met het mannelijke geslacht, een hogere leeftijd en meer werkervaring gaven aan beter om te kunnen gaan met het overlijden van een patiënt. 

Analyses met behulp van regressiemodellen lieten zien dat meer angst voor de dood, psychoticisme (daarmee wordt bedoeld een patroon van persoonlijkheidskenmerken gekenmerkt door handelen uit eigen belang, ongevoeligheid naar anderen en weinig medeleven) en meer angstgevoelens ervoor zorgen dat verpleegkundigen zich minder competent voelen in het omgaan met de dood. Hogere leeftijd en meer werkervaring staan juist in relatie tot het beter kunnen omgaan met de dood. 

Conclusie/aanbevelingen

Deze studie vond een verband tussen de zelf waargenomen competentie in het omgaan met sterven en de dood van verpleegkundigen en een aantal emotionele- en persoonlijkheidskenmerken, voornamelijk angstgevoelens, psychoticisme en angst voor de dood. De resultaten van deze verkennende studie bieden hiermee een basis voor het begrijpen van de relatie tussen persoonlijke en emotionele kenmerken van verpleegkundigen en hun competentie in het omgaan met overlijden. 

Relevantie voor praktijk

• Kennis over de invloed van verschillende persoonlijke en emotionele kenmerken op het vermogen om met de dood om te gaan kan helpen bij het ontwikkelen van betere zorgroutines en het verminderen van emotionele burn-out.
• De data van deze studie suggereert dat er nog verbeteringen mogelijk zijn op het gebied van het vergroten van de door verpleegkundigen zelf waargenomen competentie in het omgaan met de dood.
• Implementatie van preventie-, gedrags- en emotionele ondersteuningsprogramma’s kunnen bijdragen aan het verhogen van deze zelfcompetentie.

Naar de publicatie

Povedano-Jiménez, M., Ropero-Padilla, C., Rodriguez-Arrastia, M., & García-Caro, M. P. (2021). Personal and Emotional Factors of Nursing Professionals Related to Coping with End-of-Life Care: A Cross-Sectional Study. International journal of environmental research and public health, 18(18);9515.

Persoonlijke balans

Op basis van wensen en doelen van patiënten in de palliatieve fase zijn in het Kwaliteitskader Palliatieve Zorg Nederland acht essenties geformuleerd. Door invulling te geven aan deze essenties wordt optimaal aandacht geschonken aan de belangrijkste waarden, wensen en behoeften van patiënten.

Dit onderzoek ligt in lijn met de essentie Persoonlijke balans. Om goede palliatieve zorg te kunnen blijven leveren, dienen zorgverleners en vrijwilligers zich bewust te zijn van de emotionele impact die het leveren van palliatieve zorg op henzelf kan hebben. Zij reflecteren op hun eigen handelen en hebben oog voor hun persoonlijke balans. Zij dragen daarin zorg voor zichzelf en hun collega’s. Persoonlijke balans werd bij de totstandkoming van het kwaliteitskader als een belangrijk thema benoemd en is dan ook opgenomen in het domein Kernwaarden en principes. 

Je vindt de acht essenties hier.