Tijdsbeleving bij patiënten in de palliatieve fase

In de westerse wereld zullen steeds meer mensen een lange periode meemaken van geleidelijke achteruitgang nadat ze een ongunstige diagnose hebben gekregen. Het begrip tijd heeft voor deze patiënten vaak een andere betekenis. Inzicht hierin is voor behandelaars en patiënten belangrijk.

Methode

Volgens een hermeneutisch (interpretatiekunst)- fenomenologische (zo onbevangen mogelijk laten binnenkomen) methode werden semigestructureerde diepte-interviews geanalyseerd.

Deelnemers

Negen opgenomen volwassen patiënten met een ongunstige prognose. Vijf hadden kanker, één nierfalen, één hartfalen, één onvermeld. Vijf patiënten waren lid van een kerk, vier niet.

Data-analyse

Volgens een bepaalde cyclische methode waarbij men steeds specifiekere conclusies trekt, worden thema’s in de tijdbeleving vastgesteld.

Resultaten

De drie hoofdthema’s, soorten tijdsbeleving, kregen de volgende namen:

1. korte tijd
2. wachttijd
3.  transcendentale horizon: toekomstige tijd.

Korte tijd

Dit is de tijdsbeleving waarin de patiënt zich afvraagt hoe lang hij/zij nog heeft. De beperking van de toekomst dringt door. Dat gaat gepaard met onzekerheid en angst. Er gebeurt ineens veel: beslissingen rond het levenseinde, intensivering sociale contacten, haast lijkt of is geboden…

Wachttijd

Patiënten vergelijken hun situatie met een verblijf in een wachtkamer. Wachten op de dingen die komen gaan: symptomen, de dood. Wachten op de verpleging, de dokter. Maar ook goede gesprekken voeren.

Transcendentale horizon: toekomstige tijd

Patiënten plaatsen hun leven in een bredere context. Vaak komen betekenisvolle herinneringen boven. Aangetoond is dat patiënten die zo de betekenis van hun leven kunnen benoemen meer rust ervaren. Een aantal ziet uit naar een leven na de dood.

Discussie

• De korte tijd die de patiënt nog heeft, vraagt niet om het snel moeten nemen van beslissingen rond bijvoorbeeld behandeling. Juist dan heeft hij tijd nodig. De behandelaar moet z’n best doen te begrijpen dat de patiënt tijd anders ervaart dan de kloktijd.
• In de wachttijd-modus heeft de patiënt vaak enige hoop op verbetering.
• In de eindfase voelt de patiënt zich kwetsbaar en afhankelijk, maar tegelijk is het een zeer betekenisvolle periode.

Commentaar

Rekening houden met de tijdmodus waarin de zieke zit is een essentieel onderdeel van de genees- en verpleegkunst!

Over de publicatie

Robertson, M., et al. (2015) Experiences of time: A qualitative inquiry into experiences of time as described by palliative care inpatients (niet openbaar). Palliative and Supportive Care;13:67-73

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie mei 2019. U vindt alle bijdragen e-pal hier.