Hypodermoclyse: Oud gebruik, nieuwe indicatie?

Hyponatriëmie komt veelvuldig voor in palliatieve situaties en kan aanleiding geven tot anorexie, zwakte, vermoeidheid, verwardheid, sufheid, delier en convulsies.

Hoe lager het serumnatriumgehalte, hoe meer neurologische verschijnselen tot convulsies toe. Men onderscheidt milde (130-134 mmol/l), matige (125-129 mmol/l) en ernstige hyponatriëmie (<125mmol/l). Daarnaast is er onderscheid in acute (<48 uur), chronische (>48 uur) , hypo-, iso- en hyperosmolaire hyponatriëmie.

Er zijn vele oorzaken van hyponatriëmie in de palliatieve fase van chronische ziekten, zoals braken, diarree, hartfalen, nierinsufficiëntie, SIADH en (veel) medicijngebruik.

Deze case reports beschrijven drie ouderen (78, 87 en 91 jaar) met een acute hyponatriëmie met enige verwardheid en zwakte met een wens niet meer opgenomen te worden in een ziekenhuis.

Men berekende het natriumtekort = gewenste natriumspiegel – natriumspiegel van patiënt x totaal lichaamswater. Totaal lichaamswater berekende men als gewicht van patiënt x 0,6 (man) of 0,5 (vrouw) of bij ouderen resp 0,5 en 0,4. Men suppleerde natrium via een hypodermoclyse door 2 x 500 ml 0,9% NaCl via een SC-infuus in beide dijbenen aan te leggen en aan een ervan twee ampullen 20 procent NaCl toe te voegen. Men controleerde de volgende dag(en) het serum natrium en daarop besloot men om het nog een tot drie dagen voort te zetten en oraal natrium te gaan suppleren op geleide van het serum natriumgehalte. De beschreven patiënten knapten zienderogen op in een tot twee dagen en verdroegen de hypodermoclyse goed.

Discussie

Voor de acute, symptomatische hyponatriëmie in een palliatieve setting, waarbij oorzaken zoveel mogelijk zijn weggenomen of gecorrigeerd, kan een hypodermoclyse een aantrekkelijke behandeling zijn. Er wordt een (blauwe) infuusnaald SC aangebracht in beide dijbenen of de onderbuik en in 24 uur kan 2 x 500 cc 0,9% NaCl inlopen  eventueel aangevuld met een tot twee ampullen 20% NaCl gedurende twee tot vier dagen.

Commentaar

Er zijn 'vergeten' behandelingen of behandelingen waarmee men niet meer vertrouwd is, die echt de moeite waard zijn om weer uit te gaan voeren in bepaalde settings, zoals de hypodermoclyse bij een hyponatriëmie in een palliatieve situatie thuis of in een hospice of verpleeghuis. Weinig ingrijpend en snel resultaat zijn daarbij kernwoorden. Natuurlijk moet er wel een goede bewaking kunnen zijn van de procedure en zal de betrokken patiënt niet zó onrustig moeten zijn dat hij/zij geen begrip heeft van de behandeling of de infusen eruit kan trekken. Goede uitleg en monitoring zijn essentieel, maar dan is er toch weer een behandeling waar men aan kan denken bij symptomatische hyponatriëmie bij de meest kwetsbare patiënten.

Over de publicatie

López Saca, M., et al (2018). Symptomatic hyponatraemia in home-based palliative care patients treated with subcutaneous infusions: case reports. Eur J Pall care 25(2);78-81.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie november 2018. Alle e-pal-artikelen staan hier.