Depressie vaak component van multimorbiditeit

In de ontwikkelde landen neemt het aantal ouderen dat aan meer chronische aandoeningen tegelijk lijdt sterk toe. Alleen al Europa telt naar schatting vijftig miljoen burgers met multimorbiditeit. Onlangs nog riep de Europese Commissie de medische gemeenschap op om met voorstellen te komen om de grote uitdaging waarvoor deze ontwikkeling ons stelt te beantwoorden.*

Multimorbiditeit heeft een grotere invloed op verval van krachten, kwaliteit van leven en levensduur dan afzonderlijke aandoeningen. Steeds meer studies verschijnen die beogen patronen van multimorbiditeit onder ouderen te onderscheiden. Specifieke combinaties van aandoeningen kunnen meer of minder invaliderend zijn. Daarom is het klinisch relevant de impact van deze combinaties te onderzoeken.

Depressie blijkt vaak samen te gaan met andere chronische aandoeningen. Toch is het geen standaard praktijk om depressie op te nemen in het operationaliseren van multimorbiditeit. Hoewel eerder onderzoek is gedaan naar incidentie, correlaties en patronen van multimorbiditeit, en ook wel naar het verband met depressie, hebben maar weinig studies het effect van unieke profielen van multimorbiditeit onderzocht, meer in ’t bijzonder die profielen die depressie insluiten.

Een grensoverschrijdend onderzoek in Europa onder ouderen (65-plussers) deed precies dat. Data werden gebruikt van de Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe van 2013 en 2015.

Resultaten en discussie

Onder de betrokken ouderen die aangaven aan minstens twee chronische aandoeningen te lijden onderscheidden de onderzoekers 380 unieke combinaties van aandoeningen. In meer dan 35% van de gevallen bestond de multimorbiditeit uit vijf bepaalde combinaties, en in meer dan de helft uit tien bepaalde combinaties. Bij combinaties die ernstige symptomen van depressie insloten bleek de kans groter dat de gezondheid als slecht werd beoordeeld en meer beperkingen in dagelijkse (instrumentele) activiteiten werden ervaren.

Minder dan 20% van de deelnemers aan de studie gaf aan geen chronische aandoening te hebben, terwijl de helft liet weten tenminste twee chronische aandoeningen te hebben. Zo’n 48% waardeerde zijn of haar gezondheid als matig tot slecht en 30% meldde minstens één beperking in dagelijkse (instrumentele) activiteiten. Ernstige symptomen van depressie werden gevonden bij de helft van de ouderen met multimorbiditeit. Vergeleken met ouderen in Europa zonder of met maar één chronische aandoening gaven ouderen in alle onderscheiden profielen van multimorbiditeit aan in toenemende mate gebukt te gaan onder verval van krachten en een slechter wordende gezondheid. In bijna alle vaakst voorkomende combinaties speelde hoge bloeddruk een rol, en in de meeste ernstige depressiviteit en artritis.

Een bevinding die de onderzoekers onderstrepen is het verband tussen ernstige symptomen van depressie en beperkingen in dagelijkse (instrumentele) activiteiten en een lagere waardering van de eigen gezondheid. Ze suggereren dat depressie bovenop welke chronische aandoening of combinatie van chronische aandoeningen dan ook tot ernstiger ervaren gezondheidsproblemen leidt dan een bijkomende somatische aandoening. Omgekeerd leek een bijkomende somatische aandoening voor iemand met ernstige symptomen van depressie een gering effect te hebben op de beleving van zijn/haar gezondheid. Hetzelfde gaat op als gekeken wordt naar het verlies van vermogen tot dagelijkse (instrumentele) activiteiten.

Conclusies

De onderzoekers concluderen dat multimorbiditeit die ernstige symptomen van depressie insluit grotere negatieve effecten heeft op gezondheid en gezondheidsbeleving dan combinaties van louter somatische aandoeningen. Bij het conceptualiseren van multimorbiditeit moeten daarom chronische aandoeningen van zowel somatische als mentale aard geïntegreerd worden. Wat belangrijke implicaties heeft voor klinische praktijk en zorgverlening, voegen de onderzoekers daaraan toe.

Over de publicatie

Sheridan, P.E., et al (2019). Associations between prevalent multimorbidity combinations and prospective disability and self-rated health among older adults in Europe. BMC Geriatrics;19(198)

*) De snelle toename van het aantal multimorbide ouderen stelt Europa voor grote uitdagingen. Dat stelt de Europese Commissie in een oproep aan de medisch-wetenschappelijke wereld om met voorstellen te komen hoe deze uitdagingen te adresseren. Volgens de Commissie is de gezondheidszorg nog steeds gefocust op afzonderlijke aandoeningen, terwijl multimorbiditeit inmiddels verantwoordelijk is voor zo’n 55% van alle kosten.

In de complexe behoeften van multimorbide patiënten en hun zorgverleners wordt nu nauwelijks adequaat voorzien, stelt de Europese Commissie. Het ontbreekt aan best practices. Bij gevolg hebben multimorbide patiënten te maken met niet geëigende interventies, uitblijven van tijdige zorg, polyfarmacie, verkeerde uitwerking van medicijnen en vermijding van behandeling.

De Europese Commissie verwacht voorstellen voor een effectieve, geïntegreerde, patiëntgerichte benadering. Die moet holistisch, inclusief, sectoroverschrijdend en interdisciplinair zijn. Ze moeten tot doel hebben de kwaliteit van leven van oudere patiënten te verbeteren door de persoon van de patiënt en zijn formele en informele zorgverleners centraal te stellen en het zorgpad eenvoudiger te maken, ook door zelfzorg. Ze zouden kwaliteitsindicatoren voor de zorg voor multimorbide patiënten moeten definiëren en beogen de samenwerking tussen verschillende disciplines en specialismen te bevorderen.

De Europese Commissie trekt de portemonnee voor plannen om de geschetste uitdagingen te beantwoorden.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie september 2019. Alle e-pal-artikelen staan hier.