De rol van palliatieve zorg tijdens (pan-)epidemieën

Samenvatting

Typerend voor palliatieve zorg is het willen verminderen van lijden, het ondersteunen van het maken van complexe keuzen en het omgaan met klinische onzekerheid. Dit is ook kenmerkend tijdens het zoeken naar de juiste respons op (pan-)epidemieën. Nu het coronavirus zich met tempo over de wereld verspreidt, is het van belang om in kaart te brengen welke strategieën in de palliatieve zorg zijn gehanteerd.

Methode

Het onderzoek The Role and Response of Palliative Care and Hospice Services in Epidemics and Pandemics wil hierin voorzien door het bieden van een snel systematisch overzicht. Via diverse databases werden er geschikte artikelen geselecteerd. Analyse vond plaats door narratieve synthesis en het toepassen van een bestaand raamwerk (Downar en Seccareccia, 2010). In dit raamwerk wordt binnen palliatieve pan-epidemische zorg onderscheid gemaakt tussen systemen, ruimte, staf en materialen.

Conclusie

Uiteindelijk werden er tien artikelen geanalyseerd die gepubliceerd waren tussen 2004 en 2020 en afkomstig waren van verschillende landen. Centraal staat dat door een (pan-)epidemie een andere behoefte aan zorg bestaat en dat palliatieve zorg hier zo snel en flexibel mogelijk op moet reageren. In een uitgebreide tabel wordt dit verder geconcretiseerd. Samenvattend kunnen de volgende bevindingen naar voren worden gebracht:

• Ten eerst behoort men zorg te dragen voor de aanwezigheid van protocollen voor symptoommanagement en de psychische ondersteuning. Niet-specialisten moeten worden getraind in het gebruik hiervan.
• Bij triage is het raadzaam de mogelijkheden in de directe omgeving uit te breiden. Vrijwilligers kunnen (anders) worden ingezet voor psychosociale zorg en rouwverwerking.
• Collegialiteit in de staf helpt om de stress te kunnen hanteren.
• Technologie kan worden ingezet om te communiceren met patiënten en hun naasten.
• Zo snel mogelijk dienen gestandaardiseerde dataverzamelingssystemen te worden ingezet voor de juiste informatie zodat er dienovereenkomstig kan worden gehandeld.
• Men besluit met te benadrukken dat op de lange termijn de inzet van palliatieve zorg in pan-epidemische plannen moet worden gegarandeerd.

Kritische notie vanuit de onderzoekers is het gebrek aan kwantitatieve gegevens in de bestudeerde studies. Het ging met name om observatiestudies. De meeste studies waren afkomstig uit Azië en Afrika. Volgens de auteurs wordt dit veroorzaakt door het gebrek aan ervaring met (pan-)epidemieën in Europa en de Verenigde Staten.

Commentaar

Het is goed als er op basis van onderzoek meer inzicht wordt verworven in de mogelijke wijzen van werken. De context van de onderzochte artikelen lijkt vooral te gaan over ziekenhuizen. Werkend in een verpleeghuis herken ik dat de situatie een verandering in de zorg teweegbrengt. De gehele situatie gaat gepaard met veel (existentiële) onzekerheid. Het is veel moeilijker om goed voor bewoners in de palliatieve fase – veroorzaakt door corona – te zorgen dan normaliter. Een aantal bewoners is eenzaam gestorven zonder waardig afscheid.

In een later stadium werd er anders mee omgegaan zoals het toch wel toelaten van de familie om afscheid te kunnen nemen. Ondanks het willen uitsluiten van risico’s en de noodzaak om verdere besmetting zoveel mogelijk te voorkomen, blijkt het belangrijk steeds weer af te stemmen per situatie met alle betrokkenen.

Naar de publicatie

Etkind, S., et al (2020) The Role and Response of Palliative Care and Hospice Services in Epidemics and Pandemics: A Rapid Review to Inform Practice During the COVID-19 Pandemic. J Pain Symptom Manage 60 (1);31-40.