Communiceren kun je leren!

Samenvatting

Kwalitatief goede zorg is inherent verbonden aan goede en effectieve communicatie tussen zorgverleners van welke discipline dan ook. Net en bijna afgestudeerde zorgprofessionals rapporteren echter dat zij onvoldoende communicatieve vaardigheden hebben geleerd voor gesprekken met patiënten en naasten in de laatste levensfase. Met behulp van simulatiepatiënten en -situaties werden derdejaars studenten geneeskunde, verpleegkunde en social work gevraagd zo goed mogelijk onderling en met de patiënten en naasten te communiceren. Er waren drie fasen/situaties gecreëerd: een acuut ernstig zieke man met hartfalen en exacerbatie COPD werd geïntubeerd en er moest beslist gaan worden over het aanbrengen van een tracheostoma of het volgen van een comfortbeleid. Daarbij bestond verdeeldheid binnen de familie over het behandelplan. De tweede fase focuste op interprofessionele communicatie bij het verslechteren van de medische conditie van deze patiënt door een septische shock. De derde fase maakte een teambespreking noodzakelijk met de familie over abstinerend beleid, comfortbeleid, het stervensproces en rouwbegeleiding. De sessies duurden anderhalf uur en werden op video vastgelegd en beoordeeld. Er deden elf teams aan mee.

Men gebruikte de Gap-Kalamazoo Communication Skills Assessment Form om de communicatie van en binnen het team te evalueren. Daarin werden negen domeinen gescoord (relatie-opbouw, open discussie, informatie verkrijgen, begrip van perspectief, delen van informatie, overeenstemming bereiken, begrenzen, empathie tonen, accurate communicatie). Over het algemeen scoorde men goed op informatieoverdracht en contact maken met patiënt en naasten, maar minder op tonen van empathie. Men destilleerde uiteindelijk vijf hoofdthema’s:

1. Team dynamiek: vaak zette de medisch student de toon en als hij/zij goed betrokken was bij de casus dan verliep de communicatie het best.
2. Ongemakkelijkheid: het rollenspel gaf wel eens onduidelijkheid in de te spelen rol en leidde tot mechanisch taalgebruik en aarzelingen.
3. Empathie is alles: wat en hoe men communiceert, echtheid en de combinatie met non-verbale communicatie maken of breken het contact.
4. Bouw een relatie op: ware interesse in alle domeinen van de patiënt leidt tot een goede relatie met diegene.
5. Deel de kennis die je hebt: zonder medisch jargon goede uitleg geven van situatie, opties en te verwachte beloop van een naderend levenseinde zijn interprofessioneel en naar de patiënt en diens naasten essentieel.

Commentaar

Het was een kleine, arbeidsintensieve studie met elf teams, die goed heeft laten zien dat onderwijs in communicatie rond levenseindethema’s geoefend kan worden in meerdere domeinen en met (aanstaande) zorgprofessionals uit meerdere disciplines. De toevoeging van social workers aan verpleegkundigen en artsen is een waardevolle. Zo leren we elkaar aan te vullen en waarderen in moeilijke situaties, waar tijd vaak kort is en kwaliteit van zorg maximaal goed moet zijn.

Naar de publicatie

Lippe, M. et al (2020). Exploring End-of-life Car Team Communication: An Interprofessional Simulation Study  AM J Hosp & Pall Med, 37(1): 65-71

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie maart 2020. Alle e-pal-artikelen staan hier.