Art based learning en kanker

Art-based learning is een dialogische manier van leren, niet over kunst maar van kunst. Het is een vorm van leren waarbij de toeschouwer tijd en ruimte krijgt om tot nieuwe inzichten te komen. Deze reflectieve methodiek, waarbij het vrije associatieve denken centraal staat en men leert van het kunstwerk, wordt in dit Nederlandse onderzoek toegepast bij patiënten die net te horen hebben gekregen dat zij niet te behandelen kanker hebben, maar die nog in goede toestand verkeren (WHO 0-1). Art-based learning is een methodisch-didactisch instrument dat vanuit het gedachtensysteem van de toeschouwer vertrekt en waarbij een beroep wordt gedaan op de eigen verbeeldingskracht. Door het kunstwerk een persoonlijke en betekenisvolle vraag te stellen, gaat de toeschouwer in dialoog met het kunstwerk op zoek naar nieuwe verbanden en inzichten. Daarmee verschuift de aandacht tenslotte van het kunstwerk naar de toeschouwer.

Art-based learning bestaat uit vier stappen. Het kunstwerk in dialoog wordt hierbij benaderd als gesprekspartner, kennisbron en een nieuwe kijk op de wereld. Het effect tenslotte is dat deze narratieve benadering uitmondt in een nieuw verhaal, nieuwe kennis en een (voorlopig) antwoord op de gestelde vraag. De vier stappen zijn:

1. het formuleren van een persoonlijke vraag,
2. het opnemen van details van een kunstwerk naar keuze,
3. het componeren van een verhaal gebaseerd op dat kunstwerk,
4. het delen van de opgedane beleving in relatie tot de gestelde vraag met een deelgenoot.

Methode

In dit explorerend onderzoek kregen twee patiënten met colonkanker (stadium IV) en één patiënt met pancreaskanker (stadium III) kunstwerken te zien in de vorm van foto’s, schilderijen en drukwerk (met afbeeldingen van landschappen en portretten, of als abstracte vormen, in kleur of in zwart-wit). Vooraf was de haalbaarheid geverifieerd bij vier patiënten om binnen een uur de details van de kunstwerken in zich op te nemen.

Alle drie patiënten bleken in staat om binnen een uur een persoonlijk verhaal te construeren dat voor hen van betekenis was en hen nieuwe perspectieven bood. De kwalitatieve analyse van de verkregen gegevens uit de interviews vond plaats onder leiding van de eerste auteur die zowel wetenschappelijk onderzoeker filosofie en psychologie is als beeldend kunstenaar. Toekomstig onderzoek bij meer patiënten moet duidelijk maken of ook op de langere termijn art-based learning betekenis blijft houden.

Resultaten

Alle drie patiënten bleken in staat om binnen een uur een persoonlijk verhaal te construeren dat voor hen van betekenis was en hen nieuwe perspectieven bood. De kwalitatieve analyse van de verkregen gegevens uit de interviews vond plaats onder leiding van de eerste auteur die zowel wetenschappelijk onderzoeker filosofie en psychologie is als beeldend kunstenaar. Toekomstig onderzoek bij meer patiënten moet duidelijk maken of ook op de langere termijn art-based learning betekenis blijft houden.

Commentaar

We leren van kunst, aldus Elliot Eisner (1933-2014) die kunstonderwijs doceerde aan de Stanford University Graduate School of Education, dat niet alleen het kunstwerk als object een vorm van denken is, maar het denken zélf ook een kunstzinnig en creatief proces is. Kunst biedt een meervoudig perspectief: er zijn vele manieren om de wereld te zien en er betekenis aan te geven. En ook dat complexe problemen oplossen niet kan met een vaststaand doel. Doelen veranderen onder invloed van omstandigheden en kansen. Leren van kunst vereist het vermogen tot improviseren.

Over deze publicatie

Russel S et al. (2023) “Art-Based Learning in the last stage of life: An exploratory study on how cancer patients create meaning in relation to artworks.” Palliat Med.; 1-3.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie augustus 2023. Alle e-pal-artikelen staan hier