Proactieve zorgplanning (advance care planning: niet alleen in de laatste levensfase
- Datum publicatie 6 februari 2019
- Auteur Petra Schot
- Organisatie e-pal
- Soort publicatie artikel
- Gebruiker Basisarts, Beleidsmaker, Diëtist, Ergotherapeut, Fysiotherapeut, Geestelijk verzorger, Helpende, Huisarts, Kaderarts, Maatschappelijk werker, Mantelzorger, Medisch specialist, Physician assistant, Praktijkondersteuner, Specialist ouderengeneeskunde, Verpleegkundig specialist, Verpleegkundige, Verzorgende, Vrijwilliger
- Doelgroep Kwetsbare ouderen, Naasten, Ouderen, Volwassenen
- Setting Hospice, Verpleeghuis, Ziekenhuis
De laatste jaren staat proactieve zorgplanning (advance care planning) sterk in de belangstelling. Ook in Nederland zijn voor vroegtijdige zorgplanning in de laatste levensfase diverse richtlijnen en handreikingen uitgebracht. Ondanks alle aandacht voor proactieve zorgplanning is er geen eenduidige definitie beschikbaar noch overeenstemming over de beste wijze van uitvoering van proactieve zorgplanning. Op initiatief van het EAPC is door middel van een delphi-onderzoek nu internationaal consensus bereikt over de definitie en toepassing van proactieve zorgplanning.
Een internationale expertgroep heeft, na literatuuronderzoek, een online vragenlijst gestuurd aan 144 deskundigen en patiëntenvertegenwoordigers. Door 76 procent is de vragenlijst ingevuld. Deze 109 deskundigen afkomstig uit Europa, Noord-Amerika en Australië hebben een breed gedragen definitie van proactieve zorgplanning ontwikkeld. De korte versie luidt: 'proactieve zorgplanning stelt mensen in staat om doelen en voorkeuren te formuleren voor toekomstige behandelingen en zorg, doelen en voorkeuren te bespreken met familie en zorgverleners en om eventuele voorkeuren vast te leggen en indien nodig te herzien'. Verder zijn er 41 aanbevelingen gedaan voor de toepassing en evaluatie van proactieve zorgplanning.
De kernelementen van een gesprek over proactieve zorgplanning zijn:
- voorlichting geven over proactieve zorgplanning en de medische situatie van de betrokkene
- het verkennen van waarden, doelen en voorkeuren voor toekomstige zorg en behandeling
- uitleg geven over het eventueel vastleggen van doelen en voorkeuren en een vertegenwoordiger
Voorheen had proactieve zorgplanning vooral tot doel de voorkeuren voor zorg en behandelingen aan het levenseinde vast te leggen in een wilsverklaring. In de nieuwe consensus wordt proactieve zorgplanning vooral gezien als een communicatieproces over de doelen van en voorkeuren voor toekomstige medische zorg. De nieuwe definitie maakt duidelijk dat proactieve zorgplanning niet alleen in de laatste levensfase relevant is, maar ook in een eerdere fase. De huisarts kan daarbij een centrale rol vervullen. Ook kunnen getrainde gespreksondersteuners het proces van proactieve zorgplanning ondersteunen.
De onderzoekers zijn zich ervan bewust dat de uitkomsten nog gevalideerd moeten worden voor niet-westerse landen en culturen. Ook zullen de aanbevelingen verder uitgewerkt moeten worden voor specifieke doelgroepen.
Commentaar
Mooi dat in de consensusdefinitie proactieve zorgplanning als een proces wordt gezien dat niet alleen bij het levenseinde relevant is. Ik zou graag meer benadrukt zien dat proactieve zorgplanning een continu proces is omdat doelen en voorkeuren regelmatig kunnen wijzigen. Een palliatief geschoolde verpleegkundige kan aan proactieve zorgplanning een belangrijke bijdrage leveren, maar de (huis)arts moet voor de continuïteit daarin een centrale rol houden.
Over de publicatie
Rietjens, J., et al (2018) Internationale definitie van advance care planning. Huisarts Wet; 61(8):22-29.
Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie februari 2019. Alle e-pal-artikelen staan hier.