Kennissyntheses 'De evenwichtige zorgverlener' en 'Effectieve communicatie' beschikbaar

Recentelijk zijn twee nieuwe kennissyntheses gepubliceerd door stichting PALZON, één van de zeven lidorganisaties van PZNL: Effectieve communicatie tussen zorgverlener en patiënt en naasten door onderzoekers van het Erasmus MC en UMC Utrecht onder projectleiding van Agnes van der Heide en De evenwichtige zorgverlener in de palliatieve zorg door projectleider Suzanne Metselaar (Amsterdam UMC) en collega’s van IKNL. Deze kennissyntheses geven inzicht in de al beschikbare wetenschappelijke kennis in de respectievelijke onderwerpen, stellen relevante lacunes in kennis vast en doen aanbevelingen over hoe deze kennis verder aangevuld kan worden.

De evenwichtige zorgverlener in de palliatieve zorg

Resultaten van verschillende studies en ook zorgverleners zelf geven aan dat het evenwicht van zorgprofessionals in de palliatieve zorg aandacht vereist. Ook in het Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland komt dit naar voren. Daarom onderzochten Metselaar en collega’s voor de kennissynthese De evenwichtige zorgverlener in de palliatieve zorg wat er al bekend was over de vraag waarom zorgverleners uit evenwicht raken, in het bijzonder in Nederland. Maar ook: wat kan zorgverleners ondersteunen in het herstel, behoud en versterken van hun evenwicht en welke kennis en interventies ontbreken nog? Ook doen zij aanbevelingen voor onderzoek, praktijk en onderwijs. 

Metselaar en collega’s concluderen dat persoonlijke balans met name als een individueel probleem gezien wordt. Dat terwijl zij veel verschillende oorzaken vonden voor het uit evenwicht raken, waarvan veel buiten de individuele zorgverlener liggen. In hun literatuuronderzoek kwamen daarin vijf domeinen naar voren: (over)lijden van de patiënt, multidisciplinaire samenwerking, relatie en communicatie met patiënt en naasten, individuele factoren en arbeidsomstandigheden. Daarnaast hebben zij bestaande interventies en praktijkvoorbeelden op een rij gezet, waarbij onder andere interventies gericht op mindfulness en meditatie, communicatievaardigheden, intervisie en supervisie veelbelovend bleken. Ook hebben Metselaar en collega’s lessen getrokken uit de coronapandemie, waaruit ze voorzichtig concluderen dat de pandemie belastend was voor het evenwicht van zorgverleners in de palliatieve zorg. 

Aanbevelingen, waaronder noodzaak opstellen eigen proactief beleid

De kennissynthese laat zien dat het evenwicht van zorgverleners een gedeelde verantwoordelijkheid is van het gehele systeem en alle personen en partijen die daarbij horen, aldus Metselaar en collega’s. Met die gedachte geven zij een aantal aanbevelingen voor de maatschappij en gezondheidszorg, organisaties, individuele zorgverleners, onderwijs en opleidingen en onderzoek. Zo moeten organisaties een eigen proactief beleid opstellen waarbij structureel en actief interventies aangeboden worden ten behoeve van evenwichtige zorgverleners. 

Effectieve communicatie noodzakelijk voor passende palliatieve zorg 

Voor palliatieve zorg die past bij de wensen en behoeften van patiënten en naasten is effectieve communicatie tussen zorgverleners en patiënt en naasten van cruciaal belang. Juist in de laatste levensfase kunnen er allerlei spanningsvelden zijn die effectief communiceren bemoeilijken. Veel patiënten willen weliswaar eerlijke en open informatie ontvangen, maar geven tegelijkertijd aan slecht nieuws gefaseerd of slechts in grote lijnen te horen willen krijgen. Agnes van der Heide en collega’s inventariseerden de bestaande kennis over effectieve communicatie in de palliatieve zorg en deden op basis daarvan een aantal aanbevelingen voor de praktijk, onderzoek en het onderwijs, met focus op de Nederlandse context. 

Van der Heide en collega’s namen zowel het perspectief van de patiënt als dat van naasten op effectieve communicatie mee in hun synthese. Vanuit patiëntenperspectief kwam de spanning tussen openheid en eerlijkheid enerzijds en anderzijds de angst en stress die informatie kan opleveren naar voren. Dit spanningsveld speelde ook bij naasten, evenals (gebrek aan) aandacht voor mantelzorg en de belasting die deze met zich meebrengt. Van der Heide en collega’s vonden een aantal elementen die zouden moeten helpen bij dergelijke spanningen, waaronder het afstemmen van de informatie op het proces van de patiënt, het gebruiken van begrijpelijk taalgebruik en oog hebben voor wat het voor een patiënt betekent om ernstig ziek te zijn.

Huidige kennis beslaat beperkt spectrum van zorg: meer onderzoek nodig 

Van der Heide en collega’s signaleren een aantal duidelijke lacunes in de kennis over effectieve communicatie in de palliatieve zorg. Er is weinig bekend over communicatie tussen patiënten en zorgverleners anders dan artsen en in een omgeving anders dan het ziekenhuis. De huidige kennis betreft met name patiënten met kanker of kwetsbare ouderen en er is weinig aandacht voor diversiteit. 

Van der Heide en collega’s bevelen daarom aan om meer onderzoek te doen naar effectieve communicatie in onder meer zorgomgevingen buiten het ziekenhuis, differentiatie van diagnosegroepen en diversiteit van zorgverleners en patiënten en naasten. 

Lees meer

Lees het interview met Suzanne Metselaar of bekijk de kennissynthese De evenwichtige zorgverlener.  

Lees het interview met Agnes van der Heide en Marijke Kars of bekijk de kennissynthese Effectieve communicatie tussen zorgverlener en patiënt en naasten. 

 

Beide kennissyntheses kwamen tot stand in opdracht van ZonMw.