Zorg voor naasten en nabestaanden: de huidige praktijk en bevorderende en belemmerende factoren

Introductie

Zorg voor naasten en nabestaanden is een essentiële component van goede palliatieve zorg. Deze zorg lijkt echter nog ad hoc geboden te worden. Inzicht in de huidige praktijk van de zorg voor naasten en nabestaanden, en wat de bevorderende en belemmerende factoren zijn om deze zorg te bieden kan helpen om de zorg voor naasten en nabestaanden te verbeteren.

Methodiek

De antwoorden op een online vragenlijst onder zorgverleners (artsen, verpleegkundigen, verzorgenden) uit verschillende zorgsettings (ziekenhuizen, verpleeghuizen, hospices) hebben inzichtelijk gemaakt wat de huidige praktijk van zorg voor naasten en nabestaanden is in de regio van Consortium Propallia. Verdiepende focusgroepen met zorgverleners uit dezelfde regio, werkzaam in verpleeghuizen en ziekenhuizen, maakten helder wat de bevorderende en belemmerende factoren zijn voor het verlenen van dergelijke zorg. Deze factoren zijn gecategoriseerd volgens het COM-B model, dat stelt dat bekwaamheid (Competence), gelegenheid (Opportunity) en motivatie (Motivation) vereisten zijn om gedrag (Behaviour; in dit geval zorgen voor naasten) te bewerkstelligen.  

Resultaten

Driekwart van de 374 zorgverleners die de vragenlijst invulden rapporteerden ‘altijd’ of ‘meestal’ te informeren naar de wensen en behoeften van naasten. Nazorg werd minder structureel aangeboden; een derde gaf aan nooit nazorg te verlenen en een kwart gaf aan dit altijd te doen. Belemmerende en bevorderende factoren ten aanzien van het zorgen voor naasten, die werden geïdentificeerd aan de hand van vier focusgroepen met 22 zorgverleners waren: 

• Motivatie: o.a. zich wel/niet verantwoordelijk voelen voor de zorg voor naasten, voldoening halen uit het zorgen voor naasten, goede/slechte band met naasten;
• Bekwaamheid: o.a. beschikken over kennis, gesprekstechnieken en werkervaring;
• Gelegenheid: o.a. opgelegde werkwijzen vanuit de organisatie, (gebrek aan) tijd, samenwerkingsverbanden met andere disciplines. 

Conclusie/aanbevelingen

Zorg voor naasten is nog niet structureel ingebed in dagelijkse werkwijzen van zorgverleners. Met name zorg na het overlijden wordt slechts beperkt verleend. Om hier verandering in te brengen is het nodig om de belemmeringen zoals naar voren komen uit dit onderzoek weg te nemen en de bevorderende elementen te faciliteren. 

Relevantie voor praktijk

Om de zorg voor naasten en nabestaanden te verbeteren is een bepaalde mate van organisatorische verandering binnen zorgorganisaties nodig door onder andere:

• kenbaar te maken dat zorg voor naasten en nabestaanden een onderdeel moet zijn van de dagelijkse werkwijzen. Dit kan bijvoorbeeld door interne scholingen te organiseren, het standaardiseren van de rapportage over het welzijn van naasten in het patiëntendossier (met toestemming), en het onderwerp een terugkerend agendapunt te laten zijn in het teamoverleg en de MDO’s;
• omstandigheden te creëren waardoor zorg voor naasten gefaciliteerd wordt. Bijvoorbeeld door heldere richtlijnen te formuleren en het beschikbaar stellen van faciliteiten (bijv. een familiekamer) en praktische hulpmiddelen (folders om uit te delen aan naasten, gesprekshulpen voor zorgverleners).

Naar de publicatie

Hoffstädt, H., et al (2022) Practice of Supporting Family Caregivers ofPatients with Life-Threatening Diseases: ATwo-phase Study Among HealthcareProfessionals Volume 0: Ahead of Print

Meer informatie

Dit onderzoek is gefinancierd door ZonMw (projectnummer 844001312). Klik hier voor meer informatie over dit project.

Lees meer informatie over het vervolgproject Oog voor Naasten en Nabestaanden (ON2).