De effecten van COVID-19 op de rouwervaringen van nabestaanden: een overview review

Introductie

De COVID-19 pandemie heeft uitdagingen opgeleverd voor de omgang met verlies en rouw. Door de gezondheidsrisico’s en veiligheidsmaatregelen werden nabestaanden beperkt in het afscheid nemen van hun dierbare en het daarbij horende rouwproces.  

Om te begrijpen hoe nabestaanden deze periode hebben beleefd, hebben we in deze literatuurstudie de effecten onderzocht van COVID-19 op de rouwbeleving van nabestaanden. 

Methodiek

Er is een review van de literatuur uitgevoerd aan de hand van de overview methode. Hiervoor zijn de databases PubMed en CINAHL doorzocht op empirische studies die voldeden aan de inclusiecriteria. De geselecteerde studies werden geanalyseerd volgens een kwalitatieve thematische benadering.

Resultaten

Van de 424 gevonden studies, voldeden er 28 aan de inclusiecriteria. Onze analyse van deze studies geeft aan de hand van zeven overkoepelende thema’s aan op welke manier het afscheid van een dierbare, de rouwreacties, de intensiteit van rouwervaringen en afscheidsrituelen zijn beïnvloed.  

De in de resultaten beschreven thema’s geven inzicht in de emotionele impact van COVID-19 op:

• rouw
• op welke manier er veranderingen optraden in het rouwproces door geldende veiligheidsmaatregelen
• de betekenis van wel of niet aanwezig kunnen zijn tijdens de laatste levensfase en/of bij het moment van overlijden
• een door naasten ervaren gebrek aan betrokkenheid in het zorgproces
• beïnvloeding van de sociale dimensie van rouw door onder andere social distancing
• veranderingen in de uitvoering van rituelen
• het (her)vinden van betekenis na een verlies tijdens de pandemie  

Conslusie

De review laat zien dat COVID-19 op een individueel, sociaal en cultureel niveau impact heeft gehad op rouwprocessen. Nabestaanden werden veelal beperkt om afscheid te nemen op een manier die voor hen passend was. Dit kan resulteren in hevige emotionele reacties op het verlies, met soms traumatische ervaringen. De behoefte aan menselijk contact en verbondenheid tijdens rouw werd duidelijk door het wegvallen van sociale netwerken en steun. Hierdoor voelden veel nabestaanden zich eenzaam. Door de beperkingen op samenscholing werden rituelen en culturele praktijken beïnvloed en konden nabestaanden niet op traditionele wijze afscheid nemen van hun dierbare. Nabestaanden en families vonden creatieve manieren en alternatieven om hier mee om te gaan.  

Relevantie voor de praktijk

• Nabestaanden kregen tijdens COVID-19 te maken met implicaties op hun mentale en spirituele gezondheid. Desondanks waren er ook tekenen van veerkracht en betekenisgeving zichtbaar.   
• Er is aandacht nodig voor culturele verschillen en behoeften tijdens rouw om passende ondersteuning te kunnen bieden aan patiënten, naasten en nabestaanden. 

Naar de publicatie

Van Schaik, T., et al (2022) The Effect of the COVID-19 Pandemic on Grief Experiences of Bereaved Relatives: An Overview Review