8. Bewustwording, kennis en vaardigheden om oog te hebben voor naasten

Wat is voor jou als zorgverlener onmisbaar om behalve de patiënt ook naasten de aandacht en zorg te geven waar zij behoeften aan hebben?

Bewustzijn van het belang van zorgen voor naasten

Terecht gaat je eerste aandacht en zorg uit naar de patiënt en het behandelen van diens ziekte en symptomen. Goede palliatieve zorg betekent echter ook zorgen voor naasten van patiënten met een levensbedreigende ziekte. Misschien ben je zelf ook naaste van een patiënt met een levensbedreigende ziekte geweest. Maar ook als je een dergelijke ervaring niet hebt, is het waarschijnlijk niet moeilijk om jezelf te verplaatsen in de onzekerheid, vermoeidheid, wanhoop en het verdriet van de naasten van een patiënt met een levensbedreigende diagnose.

• Vermijd emoties van de naasten niet uit angst dat je niets met deze emoties kunt. Een luisterend oor is voor veel naasten al erg ondersteunend.
• Twijfel je over je verantwoordelijkheden en persoonlijke grenzen in het contact met naasten? Spreek hierover met collega’s. Hoe doen anderen dat? Hoe ga je om met je eigen emoties?
• Naasten waarderen een betrokken zorgverlener. Denk je dat het hebben van zorg een aandacht voor naasten te veel tijd kost? Tijd voor zorgen voor naasten kun je maken! Het gaat vaak om kleine momenten van aandacht. Daarnaast kan goede en structurele zorg voor naasten ook tijd opleveren.

Zorg voor voldoende kennis

Basiskennis over palliatieve zorg, het rouwproces en ondersteuning van naasten is nodig om oog te kunnen hebben voor naasten van patiënten met een levensbedreigende ziekte. In deze brochure heb je over deze onderwerpen al wat informatie kunnen vinden. Breid deze kennis zelf uit. Er zijn verschillende (online) cursussen beschikbaar om jezelf te kunnen scholen op deze onderwerpen. Ook is er veel goede literatuur beschikbaar over deze onderwerpen. Tot slot is kennis over de verwijsmogelijkheden binnen en buiten de zorginstelling onmisbaar voor goede zorg voor naasten.

• Vraag een deskundige op het gebied van palliatieve zorg zoals het palliatief adviesteam binnen een organisatie, of iemand van het netwerk palliatieve zorg in jouw regio, om voor jouw afdeling/organisatie bijscholing of intervisie te verzorgen.
• Vraag het palliatief adviesteam, de aandachtsvelder palliatieve zorg, of het netwerk palliatieve zorg in jouw regio naar de verwijsmogelijkheden voor naasten met behoeften aan aanvullende ondersteuning.

Ontwikkel vaardigheden

Het bieden van goede zorg voor naasten vereist de juiste, met name communicatieve vaardigheden. Dit zijn geen nieuwe of speciale vaardigheden; veel zal je in het dagelijks contact met patiënten al gebruiken. Voorbeelden hiervan zijn luistervaardigheden, of het overbrengen van slecht of onverwacht nieuws. Wat misschien wel nieuw voor je is, is het bewust inzetten van deze vaardigheden bij naasten.

Ervaar je een gebrek aan vaardigheden, aarzel dan niet om hulp te vragen bij het ontwikkelen van deze vaardigheden, bijvoorbeeld door het volgen van een training of door mee te kijken met een ervaren collega.

• Heb je, bijvoorbeeld als medisch specialist, weinig contact met patiënten met een levensbedreigende aandoening en hun naasten, en heb je zodoende weinig gelegenheid om vaardigheden rond de zorg voor naasten te ontwikkelen? Zorg er dan voor dat naasten ook regelmatig een gesprek krijgen met iemand anders, bijvoorbeeld een verpleegkundige of een maatschappelijk werker.
• Heb jij veel ervaring en affiniteit met zorg voor naasten? Neem zelf dan ook het initiatief om je ervaringen actief te delen, en een goed voorbeeld te zijn voor collega’s.