10. Goed voor jezelf zorgen als zorgverlener

Alleen als je als zorgverlener goed voor jezelf zorgt, kun je optimaal zorgen voor de patiënten en naasten. Het begeleiden van naasten met verdriet vanwege een (aanstaand) overlijden van een geliefd persoon, het bieden van een luisterend oor en daarbij geconfronteerd worden met soms heftige emoties gaat niemand in de koude kleren zitten. Daarom vier tips om, bij het geven van voor- en nazorg aan naasten van patiënten met een levensbedreigende ziekte, ook aan jezelf te denken.

Praat met collega’s en deel positieve én negatieve ervaringen

Neem bewust de tijd om met collega’s ervaringen na te bespreken. Regelmatige en vooraf ingeplande intervisiemomenten worden door veel zorgverleners als erg nuttig ervaren. Anderen geven juist aan de spontane mogelijkheden te benutten om een zorgtraject te bespreken met een collega.

Ga bij jezelf na waar jouw behoeften liggen, en communiceer dit met je directe collega’s.

Organiseer regelmatig een ‘moreel beraad’, waarin je lastige situaties vanuit verschillende perspectieven bespreekt. Gebruik bijvoorbeeld de methode ‘CURA’, waarmee je in vier stappen samen op de situatie reflecteert en bespreekt wat je zou kunnen doen. Bekijk voor inspiratie Hulpmiddel 5 van het Werkboek Rouwzorg: ‘Intervisie en andere vormen van teamondersteuning’.
Maak als team afspraken met elkaar over hoe jullie goed op elkaar kunnen letten. Dit kan bijvoorbeeld door middel van het houden van briefings/debriefings of het opzetten van een buddysysteem. Klik hier voor meer informatie over hoe zorgverleners elkaar kunnen ondersteunen.
Weet je van een collega die op een specifiek moment te maken heeft met een intensief zorgtraject? Of een jongere/onervaren collega? Informeer hoe het gaat en hoe hij/zij het contact met naasten ervaart en of er behoefte is aan hulp.
Vind je contact met naasten ingewikkeld en/of vermijd je dit, en vind je het moeilijk om hier open over te zijn? Neem dan toch een collega in vertrouwen! Je bent niet de enige met deze gevoelens.
Focus niet alleen op wat lastig of zwaar is of wat niet goed is gegaan. Deel ook de positieve ervaringen, successen en leuke dingen met elkaar.

Vraag begeleiding van een meer ervaren collega

Het zorgen voor naasten van ernstig zieke patiënten ligt de ene zorgverlener beter dan de ander, zeker als het gaat om begeleiding bij sterven en rouw. Bijna iedere zorgverlener krijgt echter in meer of mindere mate te maken met naasten en nabestaanden. De ene zorgverlener zoekt specifiek naar een zorgsetting- of afdeling waarin deze zorg veel voorkomt, de andere zorgverlener probeert contact met naasten juist te vermijden. Dit heeft alles te maken met persoonlijke voorkeuren, maar óók met ervaring. Wanneer je merkt dat je contact met naasten, voor en na overlijden, uitstelt of vermijdt, vraag dan een collega om voor een specifieke periode met je mee te kijken en jouw mentor te worden in het geven van zorg voor naasten. Denk in de keuze van jouw mentor goed na over van wie jij verwacht veel te leren, bijvoorbeeld omdat jullie stijl veel overeenkomsten heeft of juist veel verschillen.

Neem je tijd voor intensieve gesprekken

Als je invloed kunt uitoefenen op de planning, plan dan de moeilijke gesprekken met naasten bewust in en laat deze niet ‘tussen de werkzaamheden door’ plaatsvinden. Plan vooraf tijd in om het gesprek voor te bereiden, en ook tijd achteraf om even bij te komen. Met name voor gesprekken waarbij je verwacht dat naasten erg emotioneel zullen zijn, bijvoorbeeld wanneer er gesproken moet gaan worden over het naderend overlijden van de patiënt en de wensen en voorkeuren rond de zorg of bijvoorbeeld wanneer je verwacht dat naasten ontevreden zijn. Het is dan prettig om na het gesprek even een paar minuten voor jezelf te hebben.

Tip: Blok ruim de tijd die je nodig hebt in je agenda, zodat duidelijk is voor anderen dat je een intensief gesprek hebt. Hiermee voorkom je dat dubbele afspraken in je agenda ontstaan en dat je gestoord wordt.

Zorgen voor jezelf buiten werktijden

Werken in de zorg kan zwaar zijn. Tijdens een dienst kan het alleen maar draaien om de patiënt en diens naasten en heb je weinig tijd om stil te staan bij je eigen behoeften. Daarom is het extra belangrijk dat deze behoeften vervuld worden in je vrije tijd.

Leef zo gezond mogelijk: denk aan goede voeding, beweging en rust.
Ga bij jezelf na wat je energie en tevredenheid geeft. Wat helpt jou om bij te komen van een intensieve dienst?
Zoek ook steun in je eigen omgeving. Vrienden en familie zullen blij zijn iets voor je te kunnen betekenen in deze zware tijd.

Voor meer tips voor goede zelfzorg, zie Hulpmiddel 4 van Werkboek Rouwzorg