Interview - Vrijwilligers bieden steun aan huis in palliatieve fase

Als het levenseinde nadert, wordt de zorg intenser en intensiever. Verschillende organisaties bieden ondersteuning door vrijwilligers bij mensen thuis tijdens de palliatieve terminale fase. Deze inzet door deskundige vrijwilligers kan voor veel verlichting en steun zorgen aan de patiënt, mantelzorger, naasten en professional. Ze bieden kosteloos rust, tijd, aandacht en emotionele ondersteuning. Netwerk Palliatieve Zorg interviewde twee vrijwilligers uit de regio Amstelland, Meerlanden en Midden-en Zuid-Kennemerland over hun rol en toegevoegde waarde van vrijwilligers.

Vrijwilliger Corné van Nijhuis (59)
Hospice ThamerThuis

‘In nabijheid aanwezig zijn, is soms al voldoende’

Corné van Nijhuis wordt sinds 2017 als vrijwilliger ingezet vanuit Hospice ThamerThuis. “Rondom het overlijden van mijn vader kwam ik in contact met een vrijwilligersorganisatie die mantelzorgers ontlastte door in de nacht te waken”, blikt hij terug. “Mantelzorgers kunnen dan met een gerust hart gaan slapen. Dat vond ik een bijzonder mooie en waardevolle bijdrage. Toen ik zes jaar geleden stopte met werken, ben ik, met dat idee in mijn achterhoofd, als vrijwilliger gestart bij ThamerThuis.”

Ter ontlasting
De inzet van vrijwilligers is aanvullend op de reguliere thuiszorg. “De inzet van een vrijwilliger geeft de mantelzorger ruimte en rust zodat deze ook weer eens tijd voor zichzelf heeft”, vertelt Corné. “Een vrijwilliger is er in principe niet voor persoonlijke verzorging of huishoudelijke taken. Ik ben er ter ontlasting van een eventuele mantelzorger en sta betrokkenen bij. Ik zorg dat mensen op adem kunnen komen, biedt een luisterend oor en spring soms bij praktische zaken bij, zoals het begeleiden bij artsbezoek. Deze aanvullende inzet wordt in mijn ervaring bijzonder gewaardeerd.”

Neutrale gesprekspartner
De thuisinzet biedt ook gelegenheid voor persoonlijke aandacht aan de terminale patiënt. “Veelal heeft men zich al moeten overgeven aan de veranderende situatie en de hulp van zorgmedewerkers, waardoor het contact snel ongedwongen is. De patiënt gunt de veelal aanwezige mantelzorger een moment voor zichzelf en ziet zelf het contact als welkome afleiding. In sommige gevallen zien ze het zelfs als gelegenheid om vrij en persoonlijk te spreken met een neutrale gesprekspartner. In een latere fase van het proces is in nabijheid aanwezig zijn eigenlijk al voldoende.”

Persoonlijke levenssituatie
Over het sterven thuis vertelt Corné: “In het hospice zijn betrokkenen ‘te gast’ en ben jij de gastheer, terwijl in de thuissituatie de vrijwilliger te gast is. Je komt ten volle in de privacy van iemands persoonlijke levenssituatie. Het is altijd even aftasten, maar het verloopt eigenlijk iedere keer heel natuurlijk en veelal ook snel. Het doet mij iedere keer weer beseffen wat de vergankelijkheid van het leven is en brengt mij steeds dichter bij de visie om vooral in het nu leven en te genieten van wat er is. Ik voel me echt bevoorrecht om dit te mogen doen.”

Vrijwilliger Mieke van der Salm (72)
Hospice De Heideberg

‘De ondersteuning draagt bij aan de wens om thuis te sterven’

Mieke van der Salm begon 25 jaar geleden als thuisvrijwilliger in de palliatieve zorg. “Het overlijden van mijn moeder was destijds aanleiding”, licht ze toe. “Ik vond haar overlijden heel verdrietig, maar ook heel bijzonder om van dichtbij mee te maken. Ik besloot de stap te zetten als vrijwilliger bij mensen thuis en kreeg een training waarin ik werd meegenomen in het luisteren, kijken en de praktische kant, waaronder til-technieken.”

Het ontlasten mantelzorgers en naasten
Met haar 72 jaar is Mieke vele verhalen rijker en het werk bij Hospice De Heideberg geeft haar nog altijd veel voldoening. “Soms kom ik een periode van drie maanden over de vloer en soms slechts een enkele keer. Ik begin vaak met één keer in de week en naar het einde kom ik twee of drie keer per week. Daarin vervang ik niet de verpleging, maar ik ontlast de mantelzorger of naasten”, licht Mieke toe. “Ik verricht hand- en spandiensten en bied gezelschap, zodat de mantelzorger even kan ontspannen, bijslapen, of nieuwe energie opdoen. De verpleegkundigen houden zich bezig met de (nacht)zorg van de patiënt. Vrijwilligers zijn er om dat steuntje in de rug te geven en een luisterend oor en comfort te bieden, zowel voor patiënten, mantelzorgers als naasten.”

De arena instappen
Haar ervaring is dat thuisinzet als heel positief wordt ervaren. “Ik gooi bij wijze van spreken mijn eigen rugzak neer en stap de arena in. Ik schat de situatie in en pas me snel aan. Hoe gek het ook klinkt, ik mag aanwezig zijn bij pijnlijke en mooie momenten die bij het sterfproces horen. Ooit ben ik bij een man geweest die boos en bang was om te overlijden. We kregen daar ontzettend mooie, diepe gesprekken over. Zijn vrouw belde mij later dat hij in tijden weer een nacht geslapen had en meer rust en kracht had gevonden om het proces aan te gaan. Ik mocht hem dat geven, dat is toch een cadeautje?”

Het thuis sterven
Het mooiste aan haar werk vindt Mieke dat mensen in hun eigen huis kunnen sterven. “Als vrijwilliger draag ik bij aan deze wens. Het is een heel intiem moment: ze nemen in vertrouwde omgeving met dierbaren afscheid nemen van het leven. Dat brengt een stukje rust voor hen mee. Ja, het overlijden in een hospice is mooi, maar persoonlijk vind ik thuis sterven nog mooier.”

Vrijwillige inzet inschakelen?
In de regio Amstelland, Meerlanden en Midden- en Zuid-Kennemerland bieden verschillende organisaties ondersteuning thuis door deskundige vrijwilligers in de palliatieve fase. Deze vrijwilligers kunnen helpen bij de dagelijkse verzorging, waken, aanwezig zijn als de mantelzorgers tijd en ruimte voor zichzelf nodig hebben, samen een wandeling maken en een luisterend oor bieden voor de zieke of de familieleden. De vrijwilligers verrichten geen verpleegkundige handelingen of huishoudelijke taken. De hulp van vrijwilligers is kosteloos. Het aantal uren, het tijdstip dat een vrijwilliger beschikbaar is en de duur van de inzet wordt afgesproken met de coördinator van de organisatie. Klik hier voor meer informatie.