Interview - Praten over wat kanker met intimiteit en seksualiteit doet

Een groeiende groep mensen die niet meer kunnen genezen van kanker blijft veel langer in leven. De ziekte en behandelingen hebben vaak invloed op hoe zij intimiteit en seksualiteit beleven. Daar is in de zorg nog weinig aandacht voor. Ziekenhuis Amstelland werkte mee aan een project om dit te veranderen.

In de polikliniek van Ziekenhuis Amstelland spreekt verpleegkundig specialist oncologie Nelleke Van der Loo-Koolen mensen over de impact van kanker op hun dagelijks leven. Het onderwerp intimiteit en seksualiteit blijft vaak onderbelicht: “Veel patiënten vinden praten daarover lastig en ook zorgverleners gaan het uit de weg.” 

Wat hield het project in?
Nelleke: “Het project ‘Gesprekken over Psychosociale behoeften, Intimitiet en Seksualiteit bij ongeneeslijke kanker’ is in 2020 gestart door Amsterdam UMC en loopt tot eind 2023. Uit dossieranalyse en patiëntinterviews was gebleken dat er behoefte bestaat bij patiënten om te praten over intimiteit en seksualiteit. De onderzoekers vroegen zes palliatieve netwerken en acht zorginstellingen om te peilen hoe artsen en verpleegkundigen daarmee omgaan. Daarna is een training ontwikkeld om hen te ondersteunen bij het aangaan van gesprekken met patiënten.”

Wat was het doel van het project?
“Bewustwording bij zorgverleners, zodat patiënten ruimte krijgen om te praten over veranderingen in intimiteit en seksualiteit. Artsen en verpleegkundigen hoeven niet alle antwoorden te hebben, vaak gaat het vooral om luisteren en geruststellen. Patiënten leggen namelijk niet altijd de link tussen dit onderwerp en de ziekte. In mijn ervaring beginnen ze er ook bijna nooit zelf over. De vraag ‘hoe gaat het thuis?’ kan een aanknopingspunt zijn om het gesprek aan te gaan – als mensen dat willen.”

Hoe breng je zo’n gesprek op gang?
“Wij gebruiken een uitgebreide vragenlijst bij gesprekken. Daarin staat ook het onderwerp intimiteit en seksualiteit. Wanneer ik benoem dat er niets staat ingevuld, of juist wel, komt er meestal wel een gesprek op gang. Er hoeft overigens geen probleem te zijn. Als dat wel zo is en ik weet geen oplossing, verwijs ik door naar een deskundige. Praten over de veranderingen is trouwens vaak al voldoende, ik heb pas een paar keer doorverwezen.”

Wat levert het project op voor het ziekenhuis?
“We zijn ons er meer bewust van dat praten over intimiteit en seksualiteit belangrijk is voor patiënten. We vragen ons nadrukkelijker af of we er voldoende aandacht voor hebben en of er collega’s zijn die behoefte hebben aan training om gesprekken te voeren. Om het onderwerp onder de aandacht te houden bij artsen en verpleegkundigen zijn casuïstiekbesprekingen en intervisie nodig. Sommige collega’s vinden het ongemakkelijk om te praten over intimiteit en seksualiteit, anderen willen zich er juist in bekwamen. Het gaat er vooral om dat we in onze patiëntenzorg als geheel dit onderwerp bespreekbaar maken. Omdat patiënten bijna nooit spontaan met vragen of klachten komen, moeten wij het initiatief nemen en alert zijn op signalen.”