Interview- Betekenisvol leven, het gaat om het verhaal van de cliënt

Mensen in verpleeghuizen hebben vaak behoefte hebben om te praten over wat voor hen belangrijk is. Via het project ‘Betekenisvol leven’ werd onderzocht wat de meerwaarde is van meer aandacht voor zingeving door het voeren van gerichte gesprekken. 

Zorgmedewerkers in verpleeghuizen hebben verschillende keren per dag contact met bewoners. Dan gaat het meestal vooral over medische zorg en bijvoorbeeld hulp bij aankleden. Een gesprek over zingeving komt er niet gauw van. Maar mensen die op leeftijd en/of ernstig ziek zijn willen vaak wel praten over wat hen bezighoudt, zodat ze zich meer gezien en gehoord voelen.  

Voor het project ‘Betekenisvol leven’, gesubsidieerd door ZonMw, gingen zorgmedewerkers en een geestelijk verzorger van Zonnehuisgroep Amstelland in de praktijk na of gerichte gesprekken in de behoefte aan zingeving kunnen voorzien. Dit gebeurde bij Zonnehuis Zuiderhof (Vinkeveen) en het zorghospice van Zonnehuis Amalia in Amstelveen. Rebecca van Doorn is daar teamcoördinator van de afdeling zorghospice- en herstelzorg, Linda Vroom werkt er als geestelijk verzorger. Daniëlle Jansen was als onderzoeker betrokken vanuit onderwijsorganisatie InHolland. 

Hoe gingen jullie gesprekken met cliënten aan?
Rebecca: “In eerste instantie namen we vragen door met hen. Bijvoorbeeld: ‘Wat moet ik van u weten als persoon om u de best mogelijke zorg te bieden?’ Maar dan bleven gesprekken oppervlakkig. Wat cliënten wél goed deed waren spontane gesprekken, bijvoorbeeld in de avond. Dan kwamen vaak de wensen en gewoontes van alledag naar boven.”  
Daniëlle: “Al snel bleek dat het beter werkt als je aansluit bij hoe het met iemand gaat op dat moment. Het draait ook niet zozeer om of je met een bepaalde vraag begint, maar om het verhaal van de cliënt.”

Hoe signaleer je of mensen willen praten over zingeving?
Linda: “Door te kijken en te luisteren. Ik stel mezelf bij binnenkomst de vraag: wat zie ik? Is er onrust, verdriet, is er familie op bezoek? Misschien vertelt iemand over een voorwerp in de vensterbank. Dat zijn aanknopingspunten en door belangstelling te tonen geef je ruimte om te praten over wat de cliënt bezighoudt. Tijdens het project hebben we in het begin gesprekken opgenomen. Dat kan helpen om je meer bewust te zijn van wie iemand is en wat hij of zij nodig heeft.” 

Hebben zorgmedewerkers het van nature in zich om te praten over zingeving?
Rebecca: “Een aantal wel, niet iedereen. En ze benaderen cliënten allemaal op hun eigen manier. De een begint een gesprekje tijdens de verzorging, een ander vraagt naar de kinderen. Door het project ontdekten we dat het nuttig is om aandacht te besteden aan communicatie, zeker omdat cliënten soms binnen enkele dagen of weken overlijden. Er is dan weinig tijd om ze te leren kennen, terwijl we wel de beste zorg willen bieden. We praten tegenwoordig in het team over hoe ieder van ons dit aanpakt. Zo leren collega’s van elkaar. Belangrijk is ook om af te wegen wat je in het zorgplan noteert, sommige dingen zijn te vertrouwelijk daarvoor.”

Wat hebben jullie door dit project veranderd in de zorg?
Rebecca: “Opnamegesprekken waarin we via een afvinklijstje informatie verzamelden voor ons zorgplan hebben we vervangen door kennismakingsgesprekken waarin de cliënt ruimte krijgt om zijn of haar verhaal te vertellen. Als iemand liever ’s avonds wordt gedoucht dan ’s morgens kan dat en cliënten ontbijten en lunchen op de tijd die hen uitkomt. Tijdens de zorg staan we ook meer open voor waar zij over willen praten. Cliënten vertellen ons dat ze zich daardoor meer gezien en gehoord voelen. Dat maakt het werk leuker en het bespaart tijd.” 
Linda: “Persoonsgerichte zorg draagt bij aan de kwaliteit van leven: je gezien voelen als mens met je eigen behoeften en waarden maakt veel verschil.”

Lees meer over het project op de website van InHolland.