Blikvangers ‘Soms moet je buiten de lijntjes kleuren voor passende zorg’

In ‘Blikvangers’ lees je interviews over palliatieve zorg, deze keer met Wim Swagerman, specialist ouderengeneeskunde bij Zorgbalans.

Hoe vaak heb je te maken met palliatieve zorg?

Wim Swagerman: ‘In verpleeghuis Zuiderhout, waar ik als arts werk, verblijven mensen om te revalideren. De meesten komen na een ziekenhuisopname, als ze te zwak zijn om naar huis te gaan. Een deel van de patiënten knapt op, anderen stromen door naar een verpleeghuis of overlijden. Bij verreweg de meeste patiënten is onze zorg palliatief – het gaat om mensen met een broze gezondheid.

Wat kun je voor hen betekenen?

‘In de revalidatiezorg draait veel om keuzes maken: wil iemand gereanimeerd worden in een levensbedreigende situatie? Moet je een mevrouw met diabetes die van snoepen houdt een dieet opleggen als ze weinig last heeft van de verhoogde suikers? Met de patiënt en de familie stemmen we af of wat we doen voor die persoon belangrijk is.’

Denken patiënten en hun naasten daar altijd hetzelfde over?

‘Nee, we komen geregeld complexe situaties tegen, denk aan een patiënt met dementie die naar buiten wil. Aan die wens kleven risico’s, soms kan een familie dat moeilijk aanvaarden, maar juist in de laatste levensfase weegt zwaar of je nog ergens van kunt genieten.’

In hoeverre is de zorg anders in coronatijd?

‘We hebben een afdeling voor coronapatiënten gehad. Veel mensen die daar lagen zijn overleden, dat was heftig. Aan de andere kant waren het veelal mensen op leeftijd met onderliggende aandoeningen. Een mevrouw zei letterlijk dat ze door corona eindelijk kon sterven. De zorg was niet zozeer anders, het verschil zat in de beperkende maatregelen. We hebben geprobeerd het dagelijks leven zo veel mogelijk te laten doorgaan. De afdeling was op de begane grond, dat maakte contact via de ramen mogelijk. Rond een overlijden mocht de familie wel naar binnen. Sommige naasten kwamen niet vanwege hun eigen kwetsbaarheid. We praatten dan over hoe je vrede kunt hebben met afscheid nemen op afstand.’

Wat doen jullie bij een tweede golf anders?

‘We weten nu hoe snel het virus zich verspreidt. Daarom testen we eerder, ook als patiënten of medewerkers lichte klachten hebben. We hebben geleerd dat je direct moet isoleren. Het moeilijke daarbij blijft de leefbaarheid: je wilt besmettingen voorkomen en tegelijk bezoek zo min mogelijk beperken.’

Welke ontwikkelingen zie je in de palliatieve zorg?

‘Dokters en patiënten beseffen tegenwoordig meer dat niet alles wat medisch kan zinvol is. Het zou wel goed zijn als mensen eerder stilstaan bij de eindigheid van het leven, zodat ze meer te zeggen hebt over de laatste fase. Verder kan de coördinatie tussen zorgverleners nog beter. Als mensen bij verschillende specialisten in behandeling zijn, wie bepaalt dan wat zin heeft? Palliatieve zorg is niet altijd in protocollen te vatten. Je moet soms buiten de lijntjes kleuren om te doen wat bij iemand past. In het ziekenhuis zijn de behandelrelaties kort. Specialisten ouderengeneeskunde en huisartsen zien mensen langer, dus die rol ligt eerder bij hen.’