Hulpmiddelen bij het lopen
Uitgangsvraag
Zijn hulpmiddelen bij het lopen geschikt voor de behandeling van dyspneu bij mensen met gevorderde COPD?
Methode: evidence-based
Aanbevelingen
- Adviseer het gebruik van een rollator als hulpmiddel voor het verminderen van de dyspneu tijdens het lopen bij mensen met COPD met problemen met lopen of dyspneu bij het lopen. (1B)
- Bespreek daarbij ook de bijkomende voordelen van een rollator:
- ondersteuning van de balans
- gebruik als vervoermiddel voor de zuurstoffles en/of de boodschappen
- afname van vermoeidheid bij het lopen
- toename van loopafstand en fysieke activiteiten
- Schakel hiervoor zo nodig een fysiotherapeut, oefentherapeut of ergotherapeut in.
- Bespreek weerstanden die bij de patiënt met COPD aanwezig kunnen zijn, zoals bijvoorbeeld schaamte voor een loophulpmiddel. (1D)
Onderzoeksvraag
Om de uitgangsvraag van deze module te beantwoorden is een systematische literatuurzoektocht uitgevoerd. De onderzoeksvraag die hiervoor is opgesteld is PICO-gestructureerd en luidt:
Wat is het effect van loophulpmiddelen op dyspneu bij mensen met gevorderde COPD?
| Patiënten | Patiënten met gevorderde COPD |
| Interventie | Hulpmiddelen bij het lopen |
| Comparator | Andere interventie, geen interventie |
| Outcome | Kritisch: dyspneu, kwaliteit van leven. Belangrijk: fysiek functioneren, inspanningstolerantie |
De volledige zoekactie, in- en exclusiecriteria en de exclusietabel zijn beschreven in de bijlage 'zoekverantwoording'.
Literatuurbespreking
De literatuurzoektocht identificeerde één relevante systematische review:
- Lee et al. zochten naar gerandomiseerde studies die het effect van een rollator evalueerden bij mensen met stabiele COPD of een COPD-longaanval [Lee 2018]. Ze includeerden zeven studies (met een totaal van 124 patiënten), waarvan vijf cross-over studies. In alle studies werd een rollator vergeleken met geen rollator. Vijf studies evalueerden het gebruik van een rollator tijdens een looptest, de twee andere studies evalueerden de integratie van een rollator in het dagelijkse leven.
Aanvullend werden geen gerandomiseerde studies over de rollator gevonden.
Over andere hulpmiddelen werden geen systematische reviews of gerandomiseerde studies gevonden.
Kwaliteit van het bewijs
De review van Lee et al. is van goede kwaliteit [Lee 2018]. Er werd gezocht in meerdere databases, het volledige reviewproces gebeurde door twee onafhankelijke onderzoekers. Taalrestrictie was wel onduidelijk. Alle zeven geïncludeerde studies hadden methodologische beperkingen (onduidelijke randomisatie: 5/7; onduidelijke toewijzing van behandeling: 7/7; geen of onduidelijke blindering patiënten en behandelaars: 7/7; geen of onduidelijke blindering effectbeoordelaars: 5/7; onduidelijke intention-to-treat analyse: 0/7).
Effect op dyspneu
Een meta-analyse van drie gerandomiseerde studies toonde dat het gebruik van een rollator leidde tot een significant lagere Borg-score voor dyspneu op het einde van een 6-minuten looptest (gemiddeld verschil = 0,97; 95%BI 0,63 tot 1,32) [Lee 2018].
Effect op kwaliteit van leven
Twee studies evalueerden het effect van een rollator (in dagelijks gebruik) op de kwaliteit van leven, gemeten met de Chronic Respiratory Disease Questionnaire [Lee 2018]. Een meta-analyse van deze studies toonde geen significant effect op de subdomeinen dyspneu (gemiddeld verschil = 0,35; 95%BI -0,04 tot 0,74; p=0,08), emotionele functie (gemiddeld verschil = 0,14; 95%BI -0,21 tot 0,48; p=0,44) en mastery (gemiddeld verschil = 0,19; 95%BI -0,07 tot 0,44; p=0,16), maar wel op het subdomein vermoeidheid (gemiddeld verschil = 0,43; 95%BI 0,02 tot 0,84; p=0,04).
Effect op inspanningstolerantie
Een meta-analyse van drie gerandomiseerde studies toonde dat het gebruik van een rollator leidde tot een significant langer 6-minuten loopafstand (gemiddeld verschil = 13 meter; 95%BI 5 tot 22 meter) [Lee 2018]. Een vierde studie vond geen significant effect op de 12-minuten loopafstand (434,6 vs. 388,3 m, p > 0,05) [Lee 2018].
Effect op fysiek functioneren
Geen enkele gerandomiseerde studie evalueerde het effect van een rollator (of andere hulpmiddelen) op fysiek functioneren.
| Laag | Er is bewijs van lage kwaliteit dat een rollator een significant effect heeft op dyspneu na 6 minuten lopen in vergelijking met geen rollator bij patiënten met stabiele COPD. Het bewijs is gebaseerd op een meta-analyse van drie gerandomiseerde studies met methodologische beperkingen en onvoldoende precisie. [Lee 2018] |
|---|---|
| Laag | Er is bewijs van lage kwaliteit dat een rollator geen significant effect heeft op kwaliteit van leven in vergelijking met geen rollator bij patiënten met stabiele COPD. Het bewijs is gebaseerd op een meta-analyse van twee gerandomiseerde studies met methodologische beperkingen en onvoldoende precisie. [Lee 2018] |
| Zeer laag | Er is bewijs van zeer lage kwaliteit dat een rollator een significant effect heeft op de 6-minuten loopafstand in vergelijking met geen rollator bij patiënten met stabiele COPD. Het bewijs is gebaseerd op een meta-analyse van drie gerandomiseerde studies met methodologische beperkingen, inconsistente resultaten en onvoldoende precisie. [Lee 2018] |
| Laag | Er is bewijs van lage kwaliteit dat een rollator geen significant effect heeft op de 12-minuten loopafstand in vergelijking met geen rollator bij patiënten met stabiele COPD. Het bewijs is gebaseerd op één gerandomiseerde studie met methodologische beperkingen en onvoldoende precisie. [Lee 2018] |
| - | Over het effect van hulpmiddelen bij het lopen op het fysiek functioneren bij patiënten met COPD kan geen uitspraak gedaan worden bij gebrek aan gerandomiseerde studies. |
Lopen is voor mensen met COPD een problematische activiteit door het ontstaan van dyspneu.
De rollator heeft mogelijk drie positieve effecten ten aanzien van dyspneu:
- aannemen van de juiste houding voor optimaal gebruik van de ademhalingsspieren
- vergroting van het ademvolume door vergroot thoraxvolume
- mogelijkheid om bij dyspneu op de rollator te gaan zitten om te rusten
Daarnaast heeft gebruik van de rollator nog een aantal andere voordelen:
- ondersteuning van de balans
- gebruik als kar voor bijvoorbeeld de zuurstoffles en/of de boodschappen
- afname van vermoeidheid bij lopen [Lee 2018]
- toename van de loopafstand en van de fysieke activiteit
In een van de studies uit de review van Lee [2018] werd gekeken naar het fysieke activiteitenniveau. Daaruit bleek dat mensen met COPD die een rollator gebruiken dagelijks 800 stappen meer maakten in vergelijk met geen rollator. Mensen met COPD die de rollator minimaal drie keer per week gebruikten presteerden na acht weken beter dan mensen met COPD die de rollator minder dan drie keer per week gebruikten.
In een studie van Vaes [2015] bij 15 mensen met matig ernstige tot ernstig COPD werden twee hulpmiddelen (de rollator en de loopfiets) vergeleken met elkaar en met geen hulpmiddel. De rollator gaf een significant grotere loopafstand en de langste tijd dat mensen kunnen lopen in vergelijking met de loopfiets en lopen zonder hulpmiddel. De loopfiets gaf daarentegen een kortere loopafstand dan lopen zonder hulpmiddel. 13 van de 15 deelnemers ervoeren een positief effect van de rollator, maar op de vraag of ze de rollator ook gaan gebruiken antwoordden er slechts 5 bevestigend. Redenen om de rollator niet te gebruiken waren schaamte, ‘ik kan gemakkelijk zonder’ en de ziekte is zichtbaar.
De werkgroep acht het belangrijk om deze weerstanden bespreekbaar te maken.
Bij een recente gerandomiseerde cross-over studie bij 17 mensen met COPD met een loopafstand van minder dan 450 m nam het gemiddelde aantal stappen per dag toe bij gebruik van een rollator (gemiddeld verschil 707 stappen per dag (95% BI 75-1340) [Hill 2020]. Er was een trend voor afname van dyspneu (gemiddeld verschil 0,5 punten per item, 95%BI -0,1-1).
Bij het aanbevelen van het gebruik van een rollator moet bedacht worden dat door de toegenomen fysieke activiteit de dyspneu ook kan toenemen.
Voor het gebruik van een rollator kan een fysiotherapeut, oefentherapeut of ergotherapeut worden ingeschakeld.