Anja Binnenmars, verpleegkundig specialist palliatieve zorg en Bertien Smeenk, oncologieverpleegkundige en casemanager oncologie, introduceerden het werken met het Zorgpad Stervensfase in het Deventer Ziekenhuis. Zij zijn er nu ongeveer een jaar mee bezig om alle klinische verpleegafdelingen van het Deventer Ziekenhuis hiermee te laten werken. Een mooie ontwikkeling, vinden Anja en Bertien. Want nu is er op een gestructureerde manier meer aandacht voor de stervensfase van een patiënt. Dat geeft voor zowel de patiënt en zijn naasten als de artsen en verpleegkundigen eenduidigheid en rust.

Op initiatief van het Palliatieve Team heeft Bertien in het kader van een opleiding de implementatie van het Zorgpad Stervensfase als eindopdracht opgepakt. ,,Het Zorgpad Stervensfase is een landelijk hulpmiddel dat helpt om de kwaliteit van zorg in de stervensfase te optimaliseren”, zegt ze. ,,Het is een zorgdossier, checklist en evaluatie-instrument in één. Om dit ook in het Deventer Ziekenhuis in te voeren, hebben we een pilot gedaan. We onderzochten wat er nodig was om het werken volgens dit systeem zo goed mogelijk te implementeren. Er was in het ziekenhuis altijd al veel aandacht voor de stervensfase van patiënten, maar met deze werkwijze zorgt het behandelteam dat er, rondom de patiënt, eenduidig gewerkt wordt. Dat is voor alle betrokkenen een voordeel, want iedereen ziet in één oogopslag wat de afspraken zijn over de zorg in die laatste uren. Dat geldt zowel voor artsen als verpleegkundigen, maar ook voor bijvoorbeeld betrokken maatschappelijk werkers of diëtisten.”

Hoe werkt het Zorgpad Stervensfase?
Het inzetten van het Zorgpad Stervensfase gebeurt als het behandelteam verwacht dat de patiënt binnen 72 uur zal komen te overlijden. Er wordt hiervoor een nieuw patiëntendossier opgestart binnen het bestaande elektronisch patiëntendossier. Alle betrokken zorgprofessionals werken in dit dossier. ,,Het Zorgpad start met een markeringsgesprek met de patiënt en diens naasten door de betrokken arts waarin hij of zij aangeeft dat het sterven aanstaande is”, legt Anja uit. ,,Er wordt ingegaan op de wensen die de patiënt en zijn of haar naasten hebben. Vervolgens rapporteert de verpleging zes keer per dag aan de hand van 14 zorgdoelen hoe het met de patiënt gaat.”

,,Het is vooral belangrijk dat er aandacht voor de patiënt is”, zegt Bertien. ,,We streven er met het hele team naar om het voor de patiënt zo ‘comfortabel’ mogelijk te maken. Zo vragen we regelmatig wat het niveau van pijn of ongemak is en of er nog iets anders nodig is.” Na het overlijden start het laatste deel. Dat is de nazorg voor de familieleden en zorgverleners. ,,Is het donorregister geraadpleegd, is een huisarts op de hoogte gebracht, hebben naasten behoefte aan een afrondend gesprek”, licht Anja toe. ,,En of ze bekend zijn met wat er na het overlijden allemaal moet gebeuren. Ook wordt er aandacht besteed aan eventuele nazorgbehoeften van de betrokken zorgverleners.”

Pilot en werkgroep
Om het werken via het Zorgpad Stervensfase zorgvuldig uit te rollen hebben Anja en Bertien een werkgroep opgericht. In deze werkgroep zitten naast henzelf een arts, een arts-assistent, een afdelingsmanager, een verpleegkundige en een opleider van de opleidingsacademie van het ziekenhuis. ,,Met elkaar hebben we de implementatie ingericht en hebben we eerst een pilot gedaan op een afdeling waarbij men het Zorgpad leerde kennen”, zegt Bertien. ,,Die pilot is goed verlopen. De zorgprofessionals van de afdeling vonden het prettig dat er eenduidige afspraken waren en dat iedereen de stand van zaken rond de stervende kan inzien. Nu kunnen we de werkwijze uitrollen over alle klinische afdelingen.”

Trainen van afdelingen
De klinische afdelingen krijgen allemaal een training over de werkwijze. ,,Uit de pilot is naar voren gekomen dat scholing erg belangrijk is”, zegt Bertien. ,,We hebben met de werkgroep een testomgeving ingericht die door de verpleging tijdens de training wordt gebruikt. De inhoud van de training is gebaseerd op de ervaringen van de pilotafdeling. Daarmee verzorgen we nu de trainingen aan de andere teams. Daarnaast zijn er ook nog e-learnings en wordt er in de introductie van nieuwe medewerkers ook aandacht aan het Zorgpad Stervensfase besteed.”

Borging in de organisatie
,,Nu de pilot succesvol is verlopen, willen Anja en Bertien de werkwijze borgen in de organisatie. ,,Het ziet er naar uit dat dit wel gaat lukken”, zet Bertien. ,,We zien dat het goed gebruikt wordt op de al gestarte afdelingen. De succesfactoren van de manier waarop wij het hebben geïmplementeerd zijn de scholing, de communicatie en de laagdrempelige benaderbaarheid van de werkgroep.”
Anja voegt daar aan toe: ,,communicatie is echt belangrijk. We hebben een bericht op intranet gezet, flyers uitgedeeld en we waren voor de afdelingen goed benaderbaar en zichtbaar. Daarbij hebben ook de aandachtsvelders van de afdelingen een belangrijke rol om het Zorgpad dagelijks onder de aandacht te blijven brengen. Wij zijn trots op wat we tot nu toe hebben bereikt en kijken terug op een succesvolle implementatie.”