Zorgen voor de oudere, ernstig zieke dakloze: Palliatieve zorg
De groep mensen die dak- of thuisloos is, wordt steeds ouder. Wel overlijden deze mensen gemiddeld 10 tot 20 jaar eerder dan iemand die niet dakloos is. Mensen verblijven voor hun overlijden vaak in maatschappelijke opvang of beschermd wonen. Voor hun overlijden kampen mensen uit deze doelgroep vaak met meerdere aandoeningen tegelijk, zowel op lichamelijk en psychosociaal gebied als op het gebied van middelengebruik.
Als hulpverlener kun je verrast of geschrokken zijn als een cliënt of bewoner plotseling overlijdt. Of kun je met de handen in het haar zitten als iemand langdurig veel pijn heeft en de situatie uitzichtloos is. Het kan zijn dat je niet goed weet wat je moet doen als iemand te horen heeft gekregen dat hij of zij ongeneeslijk ziek is. Of dat je niet weet wat je moet doen als een cliënt of bewoner graag in jullie voorziening wil overlijden.
Palliatieve zorg is zorg die aan mensen wordt gegeven wanneer genezing van de ziekte niet meer mogelijk is. Soms overlijdt iemand die niet meer kan genezen snel, soms juist niet. Het doel van palliatieve zorg is om kwaliteit van leven van mensen te behouden. Vragen die kunnen spelen zijn: wat is kwaliteit van leven voor deze cliënt? Hoe kunnen we op een goede manier omgaan met symptomen waar hij of zij last van heeft? Wat kunnen we doen als het slechter gaat met deze cliënt en wat wil hij of zij dan graag?
Van hulpverleners weten we dat zij zorg voor de ongeneeslijk zieke dakloze ingewikkeld vinden. Vaak is er extra ondersteuning of advies nodig bij de uitdagingen die de palliatieve fase met zich meebrengt. Daarom is het mogelijk om als hulpverlener advies te vragen over palliatieve zorg. Het kan dan gaan om medicatie, dosering, pijnbestrijding bij middelengebruik, comfort. We weten dat deze adviezen helpen om meer kwaliteit van leven te bieden aan de zieke, om jezelf gesteund te voelen, om je zekerder en vaardiger te voelen bij het begeleiden van iemand in de laatste levensfase, en om vooruit te kijken naar het overlijden.
We weten dat er een goede samenwerking ontstaat als je als hulpverlener in maatschappelijke opvang of beschermd wonen een vast aanspreekpunt (expert) op het gebied van palliatieve zorg hebt, die je voor advies kunt bellen. Dit werkt het beste als je deze persoon ook af en toe vraagt om aan te sluiten bij je teamoverleg of multidisciplinair overleg, en als je vraagt om een scholing te geven over onderwerpen die spelen bij jullie organisatie.
Vanaf januari 2022 is het mogelijk om ook in jouw regio een samenwerking op te zetten met palliatieve zorg waarin je gebruik maakt van iemand die jou advies geeft, en/of af en toe bij een teamoverleg aansluit en/of scholing geeft. Er zijn mogelijkheden om deze samenwerking te financieren. PZNL denkt graag met je mee. Vanaf november 2021 is er ook een werkgroep die zich bezig houdt met het landelijk inzetten van samenwerkingen tussen maatschappelijke opvang & beschermd wonen en palliatieve zorg. Neem contact op met Marianne Klinkenberg (m.klinkenberg@stichtingfibula.nl) voor mogelijkheden voor financiering van samenwerking, vragen of opmerkingen.
Hulpmiddelen
Vanuit het Amsterdam UMC (VUmc) en het NIVEL is onderzoek gedaan naar wat mensen die dak- of thuisloos zijn, nodig hebben in de palliatieve fase. Ook is onderzocht hoe hulpverleners en zorgverleners samen kunnen werken bij het bieden van palliatieve zorg. Op basis van wetenschappelijk onderzoek zijn praktische hulpmiddelen ontwikkeld. Hieronder vind je een link naar deze hulpmiddelen en - als je meer wilt lezen over het onderzoek - naar de wetenschappelijke artikelen.
- Een draaiboek om je te helpen een samenwerking op te zetten met zorgverleners in palliatieve zorg, vind je hier.
- Praktische handreiking: Palliatieve zorg voor mensen die dak- of thuisloos zijn.
- Scholing “Palliatieve zorg voor mensen die dak- of thuisloos zijn”.
- Artikel Samen Sterker: Consultatie verbetert palliatieve zorg voor dak- en thuislozen.
- Engelstalige publicatie: End-of-life care for homeless people in shelter-based nursing care settings: A retrospective record study (2020)
- Engelstalige publicatie: The views of homeless people and health care professionals on palliative care and the desirability of setting up a consultation service: a focus group study (2018)
- Engelstalige publicatie: Palliative care for homeless people: a systematic review of the concerns, care needs and preferences, and the barriers and facilitators for providing palliative care (2018)