De SigMa-methodiek: samen op zoek naar instrumenten voor tijdig en nauwkeurig signaleren van veranderingen in de palliatieve fase bij verpleeghuisbewoners.
Waarom de SigMa-methodiek?
Het tijdig en nauwkeurig signaleren van veranderingen bij verpleeghuisbewoners in de palliatieve fase is een belangrijke voorwaarde voor goede palliatieve zorg. In de praktijk verloopt het signaleren en markeren echter niet altijd optimaal. Het risico bestaat dan dat de zorg niet meer aansluit bij de behoeften van de bewoner. Instrumenten die in theorie zouden kunnen ondersteunen bij het signaleren en markeren worden in de praktijk nauwelijks gebruikt omdat deze niet aansluit bij de wensen en behoeften van de zorgmedewerkers. Een instrument wordt dan vooral gezien als een administratieve last. Een instrument wordt pas als ondersteunend ervaren als het aansluit op de wensen en behoeften van deze zorgmedewerkers. Omdat deze wensen en behoeften context gebonden zijn, zal de voorkeur voor een instrument niet overal gelijk zijn.
Met de SigMa-methodiek en de bijbehorende set van instrumenten kunnen zorgmedewerkers van een organisatie zelf op zoek gaan naar een passend instrument dat aansluit bij de lokale wensen en behoeften. De SigMa-methodiek bestaat uit 6 stappen waarin een team samen met een SigMa-coördinator achtereenvolgens knelpunten in kaart brengt, hierbij passende instrumenten uitkiest, uitprobeert, zo nodig aanpast en inpast in de zorg.
Ontwikkeling van de SigMa-methodiek (2017 - 2024)
De SigMa-methodiek is gebaseerd op de ervaringen uit twee actieonderzoeken. Bij het eerste onderzoek (SigMa 1 (2017-2019)) gingen 10 Nederlandse verpleeghuizen, onder begeleiding van onderzoekers, op zoek naar passende instrumenten. In dit project is de eerste versie van de SigMa-methodiek ontwikkeld. Bij het tweede onderzoek (SigMa 2 (2020-2024)) gingen 3 verpleeghuizen zelfstandig de SigMa-methodiek implementeren. Dit implementatieproces is geëvalueerd met kwalitatieve (interviews en observaties) en kwantitatieve (vragenlijsten) methoden om na te gaan in hoeverre de SigMa-methodiek en SigMa-set is te implementeren met behulp van lokale coördinatoren en welke aanpassingen aan de methodiek en set nog nodig zijn voor volledige zelfstandige implementatie door organisaties. De evaluatie van SigMa 2 is gebruikt om de eerste versie van de handreiking hierop aan te vullen.
Resultaten evaluatie SigMa 2
Belangrijkste ervaringen van SigMa coördinatoren met de implementatie van SigMa waren:
- dat ze zelfstandig met de Sigma-methodiek aan de slag konden, maar nog wel veel vragen hadden aan de onderzoekers. Hierop zou de handreiking aangevuld kunnen worden
- dat ze behoefte hadden aan intervisie met andere Sigma coördinatoren
- dat het belangrijk is dat Sigma-coördinatoren voldoende didactische/coachende skills hebben (zoals overtuigend overkomen, (blijven) motiveren, luisteren, uitleggen)
- dat een e-learning een mooie aanvulling zou zijn op de al bestaande materialen
Belangrijkste ervaringen van zorgmedewerkers met de implementatie van SigMa waren:
over meebeslissen:
- 82% had het gevoel dat er naar hen werd geluisterd bij het kiezen van een instrument.
- 73% vond dat ze konden meebeslissen over de instrumenten.
over tevredenheid met gekozen instrumenten:
- 86% gaf aan dat ze het fijn vinden om te werken om het instrument.
- 84% gaf aan dat ze zullen blijven werken met het instrument en 78% gaf aan dat het instrument nog steeds wordt gebruikt op de afdeling.
- 84% gaf aan dat het instrument helpt om goede palliatieve zorg te verlenen.
- 75% vond dat een instrument was gevonden dat heeft gezorgd voor betere samenwerking.
Handreiking SigMa-methodiek en e-learning
De twee SigMa projecten hebben een gebruiksvriendelijke versie van de handreiking SigMa-methodiek opgeleverd voor gebruik in verpleeghuizen. Ook zijn er ondersteunende filmpjes gemaakt voor de implementatie en is er een e-learning ontwikkeld op basis van de handreiking.
De SigMa-methodiek is als een kansrijk project beoordeeld binnen het NPPZ II programma en is onderdeel van het leerwerkplatform van PZNL. Binnen het NPPZII is het mogelijk om met behulp van een stimuleringsimpuls een kansrijk project te implementeren. In 2024 heeft ZonMw een stimuleringsvoucher beschikbaar gesteld voor de implementatie van de SigMa-methodiek.
Publicaties
van der Steen JT, Jongen EA, Lemos Dekker N, Bagchus L, Pasman HRW, Onwuteaka-Philipsen BD, Achterberg WP. Nurse-Physician Communication Around Identifying Palliative Care Needs in Nursing Home Residents. J Am Med Dir Assoc. 2022 May;23(5):893-894. doi: 10.1016/j.jamda.2021.09.034.
Bagchus C, Zee MS, van der Steen JT, Klapwijk MS, Dekker NL, Onwuteaka-Philipsen BD, Pasman HRW. Challenges in recognizing and discussing changes in a resident's condition in the palliative phase: focus group discussions with nursing staff working in nursing homes about their experiences. BMC Palliat Care. 2024 Jun 10;23(1):144. doi: 10.1186/s12904-024-01479-3.
Samenwerkingspartners
SigMa is een samenwerking tussen Amsterdam UMC en UNC-ZH van LUMC.
Aan SigMa 1 en SigMa 2 hebben de volgende zorgorganisaties meegewerkt:
- DSV verzorgd leven, locatie Vlietstede
- Talma Urk, locatie Talma Haven
- Marente, locatie de Wilbert
- Amaris, locatie Theodotion ViVa!
- Zorggroep, locatie Meerstate
- Accolade Zorg, locatie de Wijngaard
- ZGAO, locatie Flevohuis
- ZGAO, locatie Open Hof
- Pieter van Foreest, locatie Wijdevogelhof
- Lelie Zorggroep, locatie Slingedael
- Woonzorggroep samen, locatie de Bron en locatie de Elshof
- De Zorgcirkel, locatie Torenerf
Financiële ondersteuning
De SigMa projecten werden mogelijk gemaakt door ZonMw en maakt deel uit van het programma Palliantie. Meer dan zorg.
Contact:
Roeline Pasman
Amsterdam UMC, locatie VUmc
hrwpasman@amsterdamumc.nl