Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking
Nog niet zo heel lang geleden was er voor mensen met een verstandelijke beperking amper palliatieve zorg beschikbaar. Inmiddels is de situatie een stuk beter. Toch leven er binnen organisaties nog vragen hoe deze zorg in de praktijk te borgen is. Een ‘gereedschapskist’ moet uitkomst bieden.
Insteek vooral agogisch, zorgaspecten slecht in beeld
In de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking staat begeleiding voorop. Volgens Jacqueline Fluitman, verpleegkundig specialist bij ’s-Heeren Loo Noorderhaven in Julianadorp, verklaart dat mede waarom palliatieve zorg in deze sector lange tijd amper in beeld was. ‘De insteek is vooral agogisch, de klinische blik ontbrak nogal eens. Vanuit de thuiszorg waar ik vandaan kwam, was ik gewend te werken met mensen die ouder worden en ziek zijn.’ Inmiddels is er ook in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking meer oog voor dingen die daarmee samenhangen, zegt Fluitman, inclusief een naderende dood. Toch ontbreekt het in veel organisaties nog aan beleid voor palliatieve zorg, terwijl mensen met een verstandelijke beperking extra kwetsbaar zijn vanwege hun geringe mogelijkheden tot eigen regie.
Palliatieve zorg ook in het beleid inbedden
Anke de Veer, senior onderzoeker bij het Nivel, herkent de observaties van Fluitman. ‘De laatste 20 jaar is er zeker meer belangstelling gekomen voor palliatieve zorg, maar die is nog niet altijd goed ingebed in de organisaties. Je moet het ook beleidsmatig handen en voeten geven.’ De Veer leidt een ZonMw-project om organisaties daarbij te helpen. Het gaat om een ‘gereedschapskist’ met bestaande werkwijzen en tools voor palliatieve zorg. In 9 praktijkprojecten – dat bij ’s Heeren Loo is er een van – wordt gewerkt aan de implementatie daarvan, aansluitend bij de wensen en behoeften binnen de organisatie in kwestie. De Veer: ‘De meeste organisaties starten in het najaar met het in kaart brengen van hun palliatieve zorgbeleid. Dat doen ze met de Zelfevaluatie palliatieve zorg, ontwikkeld door IKNL en Fibula. Vervolgens kiezen de organisaties passende instrumenten uit de gereedschapskist om hun beleid aan te scherpen.’
Competenter worden
In het project leren de organisaties van elkaar, vertelt De Veer. ‘We adviseren ze over hun palliatieve zorgbeleid en onderzoeken de effecten van de gekozen aanpak.’ Het idee is dat de instrumenten goed aansluiten bij het dagelijks werk. En dat zorgverleners na de implementatie van de gereedschapskist meer weten over palliatieve zorg, competenter zijn en positiever over de kwaliteit van de geboden zorg voor cliënt en naasten. Fluitman: ‘Ook wij starten met een zelfevaluatie en kiezen vervolgens de instrumenten uit de gereedschapskist. In ons projectteam zit een gedragswetenschapper, een geestelijk verzorger, een verpleegkundig specialist en een manager. En een wettelijk vertegenwoordiger, moeder van een cliënte, cruciaal vanwege het perspectief van de doelgroep.’
In onze regio zal Bartiméus deelnemen aan het ZonMw-project.
Drie gouden lessen om palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking te borgen
- Durf te praten over ziek zijn en over wat belangrijk is in het leven. Doe dat met naasten, maar zeker ook met cliënten. Mensen met een verstandelijke beperking kunnen meer aan dan je misschien denkt.
- Vorm een multidisciplinair team dat samenwerkt aan goede advance care planning. Zo kun je alle aspecten van palliatieve zorg overzien én deze zorg als team realiseren.
- Neem als organisatie deel aan het regionale netwerk palliatieve zorg. Dat maakt het mogelijk vanuit de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking mee te werken aan het passend maken van instrumenten. En om kennis en ervaringen uit te wisselen.
Bron: website ZonMw 9 praktijkprojecten rond palliatieve zorg bij een verstandelijke beperking