Interview met Patricia van Houdt en Nathalie Verdonschot – coördinator en vrijwilliger bij De Luwte Thuis

“Er zijn zonder oordeel – dát is waar het om draait.”

In dit interview spreken we Patricia van Houdt, coördinator vrijwilligersinzet bij De Luwte Thuis en Nathalie Verdonschot, vrijwilliger bij De Luwte Thuis. Beiden werken in de thuissituatie van mensen in de laatste levensfase. Ze vertellen over hun drijfveren, de samenwerking met professionals en naasten thuis, en wat het betekent om er te zijn voor iemand op zo’n kwetsbaar moment.

Wie zijn jullie?

Patricia:
Ik ben Patricia van Houdt, ik werk als coördinator voor de inzet van vrijwilligers in het hospice én bij De Luwte Thuis. Ik heb altijd in de ouderenzorg gewerkt, maar merkte dat ik me verder wilde verdiepen in de terminale zorg. In die laatste fase kun je echt van betekenis zijn. Uiteindelijk ben ik bij Hospice De Luwte in Soest terechtgekomen.
Mijn achtergrond is niet klassiek zorg: ik heb de hotelschool gedaan, projectmanagement, later nog een opleiding tot kindercoach. Ik kwam toch weer terug naar de zorg, omdat het zorgen – en vooral het ontzorgen van naasten – is wat ik het liefste doe.

Nathalie:
Ik ben Nathalie Verdonschot. Ik heb een gevarieerde carrière achter de rug, onder meer als manager bij goede doelen en maatschappelijke organisaties. Mijn werk was intensief en mijn agenda altijd vol. Het stuk waarin ik ruimte kon bieden aan mensen, bedding kon geven, rust creëren, dat kwam steeds minder tot zijn recht. 
Toen mijn vader overleed, voelde ik heel sterk dat ik iets met stervensbegeleiding wilde. Ik wist al heel mijn leven dat ik goed met de dood kan omgaan en dat ik graag wil bijdragen aan meer rust en openheid rondom dat proces. Ik heb onder andere een opleiding tot ritueelbegeleider gedaan en werk ondertussen met veel plezier als vrijwilliger bij De Luwte Thuis. Ik kwam hier terecht via een introductieavond. De sfeer was zo prettig dat ik meteen wist: hier wil ik zijn.

Hoe zijn jullie in de palliatieve zorg terechtgekomen?

Patricia:
In de zorg vond ik dat er soms weinig tijd was voor mensen die niet meer zelf hun hulpvraag kunnen verwoorden. In het hospice wordt iedereen gezien. Hier hebben we tijd voor de gast en voor de naasten, en in de thuissituatie staan we echt naast het gezin. Ik vind het heel belangrijk dat de gast zijn of haar autonomie kan behouden.

Nathalie:
Bij mij kwam het voort uit de combinatie van interesse, persoonlijke ervaring en een verlangen om er op een rustige, betekenisvolle manier te zijn voor mensen. In het hospice en bij mensen thuis merkte ik dat de wereld ineens heel klein wordt. Alles wat onbelangrijk is valt weg. Wanneer ik die mensen het gevoel kan geven dat ze zich veilig voelen omdat ik er ben en ze zich daarom kunnen overgeven aan hun proces, dat vind ik zo waardevol.

Wat drijft jullie persoonlijk in dit werk? Wat vinden jullie mooi – en wat moeilijk?

Nathalie:
Ik vind bijna alles mooi en leer er veel van. Vooral dat kleine wereldje dat ontstaat, puur en eenvoudig, soms zelfs sereen, waarbij het vooral gaat om de essentie van het leven en liefde. Hoe minder je doet, hoe beter het vaak is. Je geeft bedding, je creëert veiligheid zodat iemand zich kan overgeven aan waar hij of zij is in het proces. Dat vind ik heel waardevol.

Wat ik moeilijk vind? Niet zozeer de praktische dingen – waar ik eerst bang voor was omdat ik daar geen ervaring mee had, zoals lichamelijke verzorging. Juist dat voelt eervol, intieme handelingen als iemand zo kwetsbaar en afhankelijk van je is. Wel kan het ingewikkeld zijn als naasten iets anders willen dan de stervende zelf, bijvoorbeeld rondom eten of aanwezigheid. Dan blijf ik trouw aan de persoon die stervende is, en leg ik aan de naasten uit waarom bepaalde dingen anders gaan in deze fase. Dat iemand geen behoefte meer heeft aan eten onderdeel is van het stervensproces bijvoorbeeld.

Patricia:
Wat ik mooi vind, is dat we naast iemand mogen staan in die kwetsbare periode. Het is intens, maar ook dankbaar. Wat ik lastig vind, is dat we soms (te) laat worden ingeschakeld. Mensen lopen vaak te lang alleen door, mantelzorgers raken overbelast. We hopen altijd dat we iets eerder in beeld komen, zodat we echt verlichting kunnen bieden voordat het water aan de lippen staat.

Patricia, wat houdt jouw werk als coördinator in?

Ik word gebeld door naasten of door zorgverleners zoals huisarts, wijkverpleegkundige of oncologieverpleegkundigen. Ik ga op huisbezoek om te bespreken wat de zorgvraag is. Bij De Luwte noemen we mensen geen patiënten maar gasten. Hun autonomie staat centraal.
Samen met mijn collega’s Corine Kuijzen en Wilma Mout coördineer ik de vrijwilligersinzet. We hebben veertien vrijwilligers bij De Luwte Thuis en we stemmen af wie beschikbaar is en wie past bij de vraag. Soms letten we op de klik, soms op praktische dingen: de een wandelt graag mee met een rolstoel, een ander is juist meer geschikt voor waken in de nacht. Het komt bijna nooit voor dat we geen match kunnen maken.

Daarnaast begeleid ik de vrijwilligers via intervisie, werkoverleggen en laagdrempelige bereikbaarheid. Het is belangrijk dat zij kunnen sparren wanneer iets raakt of ingewikkeld is.

Nathalie, wat houdt jouw werk als vrijwilliger bij De Luwte Thuis in?

Ik ga meestal één keer per week naar iemand thuis, dat kan ook in een verzorgingshuis zijn. Soms om de mantelzorger even te ontlasten, soms om iemand gezelschap te houden, wanneer iemand een klein netwerk heeft. Mijn focus ligt op er zijn voor de stervende persoon: dienen, luisteren, rust brengen.
Ik vind het bijzonder dat mensen je zo snel toelaten. Je komt in hun huis, mag kasten open trekken en eten voor ze maken, bent aanwezig op heel intieme momenten. Dat is een groot vertrouwen.

Hoe is de samenwerking met verpleegkundigen georganiseerd?

Nathalie:
Dat verschilt. Soms heb ik nauw contact met de wijkverpleegkundige, soms minder. Als we elkaar treffen, stemmen we ter plekke af. We schrijven belangrijke dingen in een schrift, of geven signalen door via Patricia of via de familie. Elke situatie is anders, maar er is altijd aandacht voor samenwerking.

Patricia:
Vooraf hebben we altijd contact met de behandelend arts en/of wijkverpleegkundige en mantelzorger. We leggen uit wat vrijwilligers doen en dat autonomie van de gast ons uitgangspunt is. Vrijwilligers voegen zich daarnaar. Tijdens de inzet blijven we in verbinding met de professionals, zodat iedereen weet wat er speelt. Die samenwerking verloopt heel fijn.

Welke uitdagingen zijn er bij de inzet van vrijwilligers?

Patricia:
Naamsbekendheid is een grote uitdaging. We willen eerder betrokken raken, zodat de mantelzorger nog wat lucht heeft en de situatie hanteerbaar blijft. Daarom werken we samen met PaTz-groepen, huisartsen en de transferverpleegkundigen van Meander Medisch Centrum, zodat we eerder bij de mensen thuis komen.

Wat loopt heel goed? Waar zijn jullie trots op?

Patricia:
Op de vrijwilligers zelf. De dankbaarheid die we terugkrijgen is enorm. We bellen na afloop vaak met de familie, en regelmatig zijn we aanwezig bij een uitvaart als een vrijwilliger langere tijd betrokken is geweest. Dat wordt altijd enorm gewaardeerd.

Een voorbeeld: een meneer wilde absoluut niet naar een hospice. Onze vrijwilliger ondersteunde hem thuis, waardoor hij vertrouwen kreeg. Uiteindelijk ging hij toch naar het hospice en is daar heel rustig overleden. De Luwte Thuis kan soms echt een brug vormen, een zachte stap tussen thuis en hospice.

Een andere casus: een vrijwilliger liep met iemand naar de markt zolang dat nog kon, haalde daarna zijn favoriete visje toen dat niet meer lukte, en was aanwezig bij het overlijden. De familie gaf aan dat zij dankzij de vrijwilliger weer even partner of dochter konden zijn, in plaats van alleen verzorger.

Nathalie:
En soms gaat het ook over eerlijk durven zeggen wat je ziet. Bij een mevrouw merkte ik dat ze soms gewoon even alleen wilde zijn, terwijl de familie 24 uur per dag aanwezig wilde blijven. Dat hebben we bespreekbaar gemaakt. Kort daarna overleed ze. Het leert mij steeds weer hoe belangrijk het is om te luisteren naar wat iemand werkelijk nodig heeft – en je eventuele eigen ongemak daarbij te dragen.

Welke lessen willen jullie delen met collega’s uit het Netwerk Palliatieve Zorg Eemland?

Nathalie:
Blijf dicht bij jezelf. Je kunt bijna niets verkeerd doen als je open en puur vanuit jezelf aanwezig bent. Mensen denken vaak dat ze iets moeten doen, maar het gaat echt om het ‘er zijn’. Zeker in de thuissituatie.

Patricia:
Respecteer altijd de autonomie van de persoon. Iedereen heeft goede bedoelingen – professionals, mantelzorgers, vrijwilligers – maar uiteindelijk gaat het om wat de gast zelf wil. Als we dáár goed naar luisteren, komen we samen het verst.