Samen zaadjes planten : Gesprekken over de laatste levensjaren

Voor dit interview spreken we met Gerlinde Spronk, klinisch geriater en Esther Wieggers, verpleegkundig consulent geriatrie in het Slingeland Ziekenhuis. Beiden zijn nauw betrokken bij de palliatieve zorg. We onderzoeken wat passende zorg in de laatste levensjaren betekent op hun werk op de Spoedeisende Hulp (SEH) en de polikliniek geriatrie. 

Spoedeisende hulp
Kwetsbare ouderen die de SEH bezoeken, worden door de SEH-verpleegkundige beoordeeld aan de hand van vijf cruciale vragen om te bepalen of de geriater van het Geriatric Emergency Medicine team (GEM) moet worden ingeschakeld. Gerlinde vertelt: “Een deel van deze patiënten heeft nog niet nagedacht over passende zorg, terwijl dit cruciaal is en veel tijd kan besparen op de SEH. Zo kan een patiënt met een gebroken heup die al heeft besloten geen behandeling meer te willen, direct passend geholpen worden met palliatieve zorg en bijvoorbeeld een pijnblokkade. Veel patiënten realiseren zich niet dat een operatie voor hen risicovol kan zijn, met kans op overlijden of een slechtere kwaliteit van leven.” 

De GEM-geriater voert gesprekken met patiënten en naasten over wensen en grenzen voor passende zorg. Hun expertise in complexe ouderenzorg is cruciaal voor een  weloverwogen keuze van behanelingen, verdergaand dan alleen de spoedeisende hulp. De GEM-geriater is dagelijks tot 20.30 uur bereikbaar, omdat patiënten vaak later op de dag binnenkomen na een huisartsenbezoek.

Polikliniek geriatrie
Esther benadrukt het verschil tussen de polikliniek en de SEH: “Op de SEH ben je druk met een patiënt in de acute fase. Op de polikliniek is er meer tijd. Mensen met een chronische ziekte, zoals kanker of Parkinson, hebben vaak al wel nagedacht over wat belangrijk is in hun leven en welke behandelingen ze wel of niet willen. Omdat we niet alles in één keer kunnen bespreken, pakken we bij elk polibezoek een stukje van het gesprek over passende zorg op. Ook de huisarts, wijkverpleegkundige en andere zorgprofessionals doen dit, waardoor we allemaal zaadjes planten. Bovendien adviseren we patiënten om thuis met hun familie in gesprek te gaan.”

Mantelzorgers
De rol van naasten is groot. Gerlinde: “We stimuleren ook mantelzorgers om het gesprek aan te gaan. Het is belangrijk dat zij weten wat de wensen van hun naaste zijn. Toch blijft de dood in sommige families moeilijk bespreekbaar, mede omdat dit maatschappelijk nog steeds beladen is. Terwijl: hoewel we medisch veel kunnen, is sterven een natuurlijk onderdeel van het leven. Het zou normaal moeten zijn om hierover te praten. Campagnes en publieksmedia kunnen helpen de drempel te verlagen en duidelijk te maken dat niet alles wat kan, ook moet.

Als iemand geen partner of kinderen heeft, wordt gevraagd wie namens de patiënt mag beslissen. Dat kan een neef, nicht of andere naaste zijn. Belangrijk is dat deze persoon niet zijn of haar eigen wensen invult, maar zich afvraagt: Wat zou de patiënt zelf gewild hebben? -  en dit ook vastlegt.”

Samenwerking andere professionals
Gerlinde: “Goede samenwerking en informatieoverdracht tussen professionals is essentieel. Wanneer een patiënt in het ziekenhuis komt, is het fijn als we geïnformeerd worden over wat er in de thuissituatie al besproken is met huisarts of wijkverpleegkundige. Daarbij zijn mantelzorgers nu vaak een belangrijke informatiebron. Andersom moeten huisarts, wijkverpleegkundige en andere betrokkenen weten welke afspraken er in het ziekenhuis gemaakt zijn, bijvoorbeeld wanneer iemand niet opnieuw naar een ziekenhuis wil. In het Slingeland Ziekenhuis hebben we een heel goed functionerend palliatief team, dat vaak ook zorgt voor ‘warme overdrachten’ via telefoon. De verantwoordelijkheid voor het gesprek over behandelwensen en -grenzen en de overdracht ervan ligt bij iedere zorgverlener, en natuurlijk ook bij de patiënt zelf. Een digitaal uitwisselbaar Advanced Care Planning (ACP) formulier dat door de hele zorgketen kan worden gebruikt, zou veel kunnen verbeteren. Idealiter gaat dit formulier met de patiënt mee, in goed begrijpelijke taal.”

Gerlinde en Esther besluiten: “We streven naar een toekomst waarin elke kwetsbare oudere weloverwogen keuzes kan maken over de laatste levensfase.“