Impact van ergotherapie in de laatste levensfase

We gaan in gesprek met ergotherapeut Marieke Ribbers en verkennen met haar de impact van ergotherapie op de kwaliteit van leven van cliënten en hun mantelzorgers. Ze legt uit waarom vroegtijdige betrokkenheid in de laatste levensfase het verschil kan maken. 

Wat kan ergotherapie betekenen? 
Over wat de praktijk van ergotherapie precies inhoudt, geeft Marieke ons een inkijkje: “Onze benadering omvat niet alleen de cliënt of het adviseren van hulpmiddelen, maar we kijken naar het bredere systeem rondom de cliënt. Het is een benadering die nog te weinig bekend is bij andere zorgprofessionals. Tot voor kort werden we pas ingeschakeld als iemand al bedlegerig was of wonden had opgelopen. Dat is jammer want we hebben de tijd om mensen in een eerder stadium kwaliteit van leven te bieden. Zorgprofessionals die vaak betrokken zijn bij een cliënt en die elkaar op de hoogte houden zijn veelal de thuiszorg, de huisarts en praktijkondersteuner en een fysiotherapeut.”

Begeleiding en advies 
Marieke merkt dat het voor mensen van essentieel belang is om gewone dagelijkse activiteiten te kunnen blijven uitvoeren. Vaak gaat het om kleine dingen die ze nog zelfstandig willen doen. Met eenvoudige aanpassingen is er veel meer mogelijk dan mensen in eerste instantie verwachten. In de fase waarin mensen nog actief hun hobby's uitoefenen, geeft Marieke advies zodat zij dit zo lang mogelijk kunnen doen: "Iemand die graag in de tuin werkte maar snel zijn evenwicht verloor, adviseerde ik hoe hij zittend in de tuin kon werken. Iemand die nog heel graag wilde fietsen, kon dat wel met een driewielfiets. En iemand die zijn hond uit wilde laten, kon dat wel met de rollator en een speciaal lijntje voor de hond. 
Ook op het gebied van persoonlijke verzorging deelt Marieke waardevolle inzichten: "Lukt het mensen niet om zich staand te wassen of aan te kleden, dan lukt het soms wel zittend. En als mensen bedlegerig zijn, kijken we vooral naar comfort. Met anti-decubitus materiaal of speciale kussens kun je pijn verlichten. Dat soort hulpmiddelen zetten we in, in overleg met de betrokken zorgprofessionals. Ook adviseren we professionals over het gebruik van bijvoorbeeld een tillift in een kleine ruimte thuis en we delen met elkaar hoe je het gesprek over de laatste levensfase kunt aangaan of wat onze bevindingen zijn als het gaat om de belastbaarheid van de mantelzorger.”

“Een bordje vol”
Marieke besteedt veel aandacht aan de rol van de mantelzorger. “Mantelzorgers zijn vaak overbelast, ze verleggen voortdurend hun grenzen. In mijn begeleiding kijk ik nauwlettend naar hun belastbaarheid. Hierbij maak ik soms gebruik van het instrument met verschillende kaarten: “Een bordje vol”. Dit praktische hulpmiddel geeft inzicht in de diverse taken die op iemands ‘bordje’ liggen zoals een naaste naar het ziekenhuis of doktersafspraken brengen, zorgen voor nachtzorg, het onderhouden van de tuin of de zorg voor huisdieren. Aan de hand van deze kaarten bespreken we ook financiële zorgen, de mate van nachtrust en de mogelijkheid om tijd vrij te maken voor persoonlijke hobby's. Het is een diepgaand gesprek waarin we samen evalueren wat iemand niet meer kan doen. Soms laten mensen onbewust hun geliefde hobby's vallen, terwijl deze juist zoveel energie kunnen geven. Samen nemen we zorgvuldig de energievreters en energiegevers door.”

Tijd voor een gesprek
Marieke belicht het voorrecht van haar rol als ergotherapeut: “Wat mijn werk zo waardevol maakt, is de tijd die ik heb om in alle rust met mensen te praten. Vooral in een vroeg stadium van het ziekteproces leggen we zo de basis voor een vertrouwensband. Tijdens deze gesprekken schuwen we geen enkel onderwerp, of het nu gaat over de dood of de rol van geloof bij euthanasie. Vaak vinden cliënten het gemakkelijker om hierover met mij als buitenstaander te praten dan met hun naaste familie. We verkennen ook hoe zij hun afscheid willen vormgeven, of dat thuis, in het ziekenhuis, of op een andere plek is. Het belangrijkste vind ik dat mensen zich open durven stellen, dat ze vertrouwen in mij hebben en weten dat ze vrijuit mogen praten over wat er op hun hart ligt. Het verbaast me iedere keer weer hoe open mensen over het algemeen zijn. Wanneer het einde nadert, komen er vaak diepe emoties naar boven. Ik benoem zaken en maak ze bespreekbaar, maar ik voel snel genoeg aan wanneer mensen dat niet willen. Het draait niet om mij; mijn normen en waarden zijn niet van belang. Het draait om de cliënt. Deze gesprekken zijn heel waardevol, intensief en mooi. Na zo'n gesprek kan ik niet altijd direct door naar een andere cliënt. Ik neem wat afstand door een stukje te wandelen of door even naar muziek te luisteren.” 

Wat is je grootste uitdaging? 
Marieke benoemt haar voornaamste uitdaging: “Mijn streven is dat professionals de meerwaarde van ergotherapie kennen. Zo kunnen we vroegtijdig in beeld komen en van betekenis zijn voor een cliënt in de laatste levensfase, zijn of haar mantelzorger en andere zorgverleners. Het vraagt om bewustwording binnen de zorg om onze rol als ergotherapeuten eerder te integreren.”

Wat geeft je de meeste voldoening? 
Marieke: “Dat mensen tevreden zijn, hun hart kunnen luchten, dat ze het fijn vinden om met me in gesprek te gaan en dat je ziet dat ze activiteiten kunnen doen waarvan ze niet gedacht hadden dat het mogelijk was. Soms zijn het kleine aanpassingen die een wereld van verschil maken. De dankbaarheid die mensen tonen, ervaar ik als bijzonder fijn. Dit blijkt ook wanneer ik na overlijden nogmaals langsga bij een mantelzorger.”

Podcast
Meer weten over de betekenis van ergotherapie: Beluister de podcast op Sportify: 
●    Ergotherapie Ten Boom de Podcast aflevering 11 “Ergotherapie in de laatste levensfase”.