De belangrijke vraag is: hoe is het voor ú om hier te komen?

De belangrijke vraag is: hoe is het voor ú om hier te komen?
Carla Molthof is specialist ouderengeneeskunde bij Azora. Zij spreekt met de mensen die in hun
laatste fase op de palliatieve unit ‘Ter Borghe’ komen.

‘Wanneer iemand op de palliatieve unit komt, heb ik me in grote lijnen ingelezen. Ik maak zo snel mogelijk kennis met de cliënt en stel dan de belangrijke vraag: Hoe is het voor ú om hier te komen?

‘Dan beginnen mensen zelf te vertellen. Sommigen hebben een heel duidelijk beeld van wat ze van ons verwachten. Anderen zijn nog helemaal van de kaart. Ik zie relatief vaak mensen die heel kort geleden slecht nieuws hebben gehoord. Loslaten, rouw en verdriet volgen elkaar snel op als je op de palliatieve unit bent. Regelmatig laat ik voelen dat ik me heb ingelezen, dan hoeven ze niet alles op feiten te vertellen. Maar dat is verschillend per persoon, want de één wil juist graag de feiten kwijt. Voor hem/haar zit in de verhalen en het herhalen de verwerking.’

Het eerste gesprek
‘In een eerste gesprek valt op dat je al heel snel een relatie krijgt. Tijdens dit gesprek zit je eigenlijk direct op het gevoel. Naasten van de cliënt zijn ook bij dit gesprek aanwezig, evenals een verzorgende of verpleegkundige van het team dat werkzaam is op de palliatieve unit. Voor de naasten is er ook aandacht. In het gesprek zal ik niet om iemand heen praten, de meeste cliënten weten dat het niet goed gaat. Ik probeer aan te sluiten op de cliënt wanneer deze zegt: ik weet dat ik niet meer beter word, maar ook wanneer men hoop niet kan loslaten. Aansluiten is gericht op wat in het hoofd zit van de cliënt. Want je kunt natuurlijk op heel veel kleine dingen hoop hebben, bijvoorbeeld dat een kleinkind nog een keer langs komt.

Cliënten weten al waarom ze bij ons komen
Het echte slechtnieuwsgesprek is al gevoerd voordat cliënten op de palliatieve unit komen. Dit is al gedaan door de specialist en/of huisarts, waardoor ik in zekere zin als dokter in een luxe positie verkeer. Het voorwerk is gedaan, cliënten weten waarom ze bij ons komen. De palliatieve unit biedt een plek om te kunnen sterven.

We doen het samen
In de zorg willen we graag fases markeren. Maar ik vind dat het een proces is van herhalen, aansluiten en aanvoelen. We brengen de informatie gedoseerd zodat de cliënt het ook kan verwerken, want niet alles komt direct aan. Het is een proces waar wij samen met cliënt en naasten doorheen gaan. HET MOGEN ZIJN is hier van belang, dat cliënt en naasten dit ervaren. Belangrijk is dat ik het niet alleen doe, wij doen het met zijn allen. Daarom is er altijd zorg aanwezig bij de gesprekken, je hebt dan een gezamenlijk startpunt. Na het gesprek stellen wij ons in het team de volgende vragen: wat denk jij dat de cliënt nodig heeft en wat verwacht de cliënt van ons? Deze laatste is een moeilijke vraag. Wanneer we deze stellen, vallen cliënten vaak stil en gaan nadenken. ‘Goede zorg’ is meestal het antwoord. Het verhaal vertellen gaat wel, maar een verwachting uitspreken is lastig.

Het gaat altijd om aanvoelen
Als ik in een gesprek verdwaal, vraag ik ‘wat moeten wij van u weten wat belangrijk is om goed voor u te zorgen?’ (Prof. Dr. Carlo Leget). Wanneer we weten dat iemand gesteld is op zijn privacy, kunnen we daar direct wat mee. Het gaat altijd om aanvoelen, het zijn nooit afvinklijstjes. Waar zit iemand in het proces? De cliënt heeft de regie, maar soms neem ik de regie als dokter over. Hier zou je kunnen spreken van een markeringspunt. Ik geef op dat moment aan wat ik zie en deel dit met de cliënt en naasten met het doel om het de cliënt zo comfortabel mogelijk te maken. Je wilt als persoon contact met je cliënt, maar als dokter kan ik de regie oppakken, mijn deskundigheid laten zien en benoemen wat ik wil gaan doen. Daarbij is en blijft afstemming essentieel.’

We proberen alle vragen op te lossen
‘Op de palliatieve unit wordt een weldadige rust gevoeld. Soms denk ik dat dit komt doordat we als klein team excelleren in goede zorg. Het team past zich aan, aan de plek en de locatie van de unit, we zijn hier weg uit de hectiek van de dag. Er heerst een ja-cultuur, we luisteren naar alle vragen en deze vragen proberen wij op te lossen. Soms kan dat niet en is het een slechtnieuwsgesprek. We zijn dan zuiver en direct en draaien er niet omheen.’

Aangesloten blijven
‘Wanneer je aangesloten bent, moet je aangesloten blijven. Soms moet je daarvoor weer een stukje terug om vervolgens weer te kunnen aanhaken zonder oordeel. Het team wil deskundigheid laten voelen en laten zien, dat geeft rust, ieder heeft hierin zijn eigen rol.

Er zijn haakjes in het dagelijks leven die iedereen kan aangrijpen om het gesprek aan te gaan. Een stuk in de krant kan aanleiding zijn, het maakt niet uit wie hier dan aanhaakt, een vrijwilliger of een dokter. Wanneer we aanhaken moeten we niet schrikken van boosheid. Dit kan bij het proces horen, zoals iedere emotie. Het idee bestaat dat iedereen rustig heen gaat, maar niet iedereen gaat rustig. Dit moeten wij dan accepteren.’