Creatieve therapie in de palliatieve zorg

Het is nog niet zo gangbaar om te bespreken als zorgverlener in de palliatieve zorg, maar zeer waarschijnlijk dat de palliatieve patiënt iets achter wilt laten voor zijn naasten. Soms zal het fijn zijn om dit aangeboden te krijgen of te benoemen wanneer de patiënt in een emotionele achtbaan zit. Creatieve therapie wordt steeds meer aangeboden in hospices door een therapeute, maar het zou ook in de thuiszorg ingezet kunnen worden. Het gaat vaak om iets tastbaars na te laten aan dierbaren/naasten. Als transmuraal palliatief verpleegkundige vind ik het belangrijk om het te benoemen. Vaak zijn mensen zelf al creatief in gedachten, maar willen jou graag mee laten denken of weten wat er mogelijk is. Voor de patiënt helpt het bij het loslaten van een dierbare. Dit kan ontspannend werken en rust geven bij het stervensproces. Ook voor de naasten kan het heel troostvol zijn. Graag deel ik ter inspiratie een aantal voorbeelden uit de praktijk.

Een cliënte die ik ontmoette tijdens mijn werk, vertelde dat ze door Corona haar kleinkinderen lang niet had gezien, doordat ze in deze tijd minimaal bezoek mocht. Ze verbleef 3 maanden in het ziekenhuis door complicaties die ontstonden door de immunotherapie. Nadat ze te horen had gekregen dat er geen behandelingopties meer waren, restte haar de tijd om in een hospice waarvoor ze gekozen had haar laatste levensfase door te brengen. Hier ontmoette ze de creatief therapeute en samen maakte ze het plan om iets voor haar echtgenoot en haar kleinkinderen te maken. Voor haar kleinkinderen maakte ze afscheidscadeautjes. Met haar echtgenote ontstond het idee om de liefde  tussen hen te bezegelen door een afdruk van gips te maken van hun vasthoudende handen. De volgende foto, waarbij ik haar gevraagd heb om deze te mogen delen na haar overlijden, illustreert hun liefde voor elkaar:

Een andere cliënt wilde zijn relatie met zijn dochter herstellen in de terminale fase. Maar zijn dochter stond hier niet voor open. Dit gaf intens verdriet voor de cliënt en hij vroeg me om hulp hierbij. Ik vertelde hem dat hij iets kon nalaten, bijvoorbeeld een brief of een ander creatief gebaar. Dit hielp hem om het op zijn eigen manier los te laten. Door dit creatieve product te maken, was zijn dochter toch bij de uitvaart. Hopelijk heeft dit gebaar haar ook rust gegeven, te weten dat haar vader aan haar dacht.

Een ander voorbeeld van een jonge vrouw, 32 jaar met kleine kinderen onder de 2 jaar. Zij zong een kinderliedje in voor haar kinderen voor nalatenschap. Ook had zij bedankbrieven gemaakt voor al haar dierbaren. Zij had voor iedereen een afscheidsbericht ingesproken op whatsapp. Zij doneerde aan een stichting voor partners die vroeg in het leven weduwe of weduwnaar worden om gezellige activiteiten met de kinderen te realiseren.

Een cliënt miste haar overleden echtgenoot zo dat ze een vlinder maakte. Vlak na zijn overlijden ging er een vlinder op haar hand zitten en zij zag dit als een teken van saamhorigheid. Toen ze zelf ziek was en in haar laatste levensfase, kwam er weer een vlinder op haar raam zitten. Zij maakte een vlinder en wilde dat deze vlinder de kist met haar in ging, zodat ze weer bij haar echtgenoot herenigd zou worden. Dit gaf haar rust.

Een jonge vrouw waarvan haar man ging overlijden na een kort ziekbed, bestelde een boekje: “999 vragen aan je partner” en vulde het boekje samen in. Zo had zij herinneringen van hem vastgelegd en kan ze dit altijd nalezen bij het gemis van haar geliefde. Dit kan troost bieden, zo zijn er meer boekjes waarin je herinneringen kan vastleggen, bijvoorbeeld: “herinneringen aan jou” en “blijf bij me”, herinneringsboek na de dood.

Zo zijn er ook steeds meer mogelijkheden in digitale nalatenschap, bijvoorbeeld mindlockers. Een mindlocker is een digitale kluis die je kan vullen met dierbare herinneringen in de vorm van foto’s, film, tekeningen en geluidsfragmenten (mindlockers.nl).

Creatief of niet, er zijn zoveel mogelijkheden waar de patiënt vaak niet bij stilstaat. Als zorgverlener kan jij dan steun geven. Goed om hier eens extra bij stil te staan, omdat het zoveel waarde kan geven in de laatste levensfase en na het overlijden. Hoe mooi is het om op een creatieve wijze iets achter te laten, in blijvende herinnering voor je dierbare(n). Iets wat je misschien niet in woorden kan uitdrukken, een uiting die troost kan bieden. Wil je hier meer over weten? Neem dan contact met mij op!

Geschreven door: Liesbeth van Beek, transmuraal palliatief verpleegkundige